OKS’DE FIRSAT ASKIDA BEKLİYOR. — Zeynep Candan Aktaş

Feb 12

Feb 12 OKS’DE FIRSAT ASKIDA BEKLİYOR.

Otomatik Katılım Sistemi (OKS) sadece 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortaları Kanununun yani SGK’nın 4a) ve 4c) maddelerine istinaden prim ödeyen çalışanların, işverenleri tarafından BES’e dahil edilebildiği bir sistem. Bireysel emeklilik sisteminin farklı bir kulvarı. Bu yüzden BES’i iki ana kulvara ayırıyoruz. OKS ve Gönüllü BES. BES’in ana kuralları OKS için de geçerli. Örneğin yüzde 30 devlet katkısı OKS’de de var. Ama OKS’de ek olarak bazı teşvikler daha fazla iken, bazı hakların kullanımında da kısıtlar var. Örneğin, OKS’de giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi uygulanmıyor. Ama gönüllü BES tarafında katılımcıların kullanabildiği aktarım hakkı, OKS’de sadece işveren tarafından kullanılabiliyor.

Geçen kasım ve aralık aylarında gönüllü BES kulvarındaki katılımcılar 2023 yılının devlet katkısından maksimum seviyede faydalanmak için sözleşmelerine ek katkı payı yatırdılar. OKS tarafındaki çalışanlardan da pek çok soru geldi; ek katkı payı yatırabilir miyiz, yönünde. Gelin, bu hafta OKS tarafındaki katkı paylarını ve ek katkı payının nasıl yatırılacağını anlatalım, bir kez daha üzerinden geçelim:

OKS’DE KATKI PAYI

Otomatik katılım sisteminde katkı payının ne kadar olacağı mevzuatla belirlenmiş. En az, aylık brüt asgari ücretin yüzde 3’ü kadar olmak zorunda. Bunun altında sisteme katkı payı ödemek mümkün değil. Yıl başında belirlenen 20.002,5 liralık aylık brüt asgari ücret tutarına göre OKS’de en az katkı payı tutarı 600 lira ediyor.

ÇALIŞAN SİSTEME EK KATKI PAYI YATIRABİLİR Mİ?

Geldik asıl soruya, OKS tarafındaki çalışan, gönüllü BES’te olduğu gibi nakit veya kredi kartıyla OKS’ye katkı payı ödeyebilir mi? OKS tarafındaki çalışanların katkı payları aylık maaşlarından kesildiği için, çalışanın sisteme düzenli kesinti yapılan sertifikası için extra olarak dışarıdan katkı payı yatırma olanağı yok. Ama çalışanların sisteme yatırdıkları katkı paylarını artırabilecekleri başka yöntemler var.

DAHA FAZLA KATKI PAYI YATIRMAK İÇİN TAKTİKLER

Katkı payı tutarını artırmak: Çalışanların ilk olarak yapabileceği aylık düzenli ödeme yaptığı sertifikasının katkı payını artırmak. OKS’de sisteme ödenecek katkı payının aylık brüt asgari ücretin tamamı kadar olmasının önünde hiçbir engel yok. Çalışan işverenine bildirimde bulunarak OKS’ye ödeyeceği katkı payı tutarını oransal olarak artırabilir. Yani OKS’ye ödenecek katkı payının; maaşının yüzde 3’ünden yüzde 5’ine, yüzde 10’una, çıkarılmasını ve hatta yüzde yüzüne artırılmasını isteyebilir. Ama brüt maaştan yapılan SGK primi ve vergi kesintileri nedeniyle, teknik olarak OKS’ye ödenecek katkı payı tutarı net ücret tutarını geçemez.

Katkı payında değişiklik talebi işverene iletildiğinde, talep tarihini takip eden ikinci ücret ödemesinde bu talep yerine getiriliyor. Yani şubat ayının içinde katkı payı değişikliği talep edildiğinde, mart ayının maaşında değişiklik talebi uygulanacak. Bu yüzden sisteme daha fazla katkı payı yatırmak isteyenlerin bunu göz önünde bulundurması gerekir.

Eski sertifikaları ‘askıda’ bırakmak: Çalışanlar her iş değiştirdiğinde yeni işvereninin emeklilik planı kapsamında OKS’ye yeniden dahil ediliyor. Eski sertifikaları kapanmıyor, en son yapılmış fon dağılımı ile ‘askıda’ kalıyor. (Çalışanlar ‘askıda’ki bu sertifikalarındaki fon dağılım değişikliklerini yapmaya devam edebilirler.) Yani çalışanın işten ayrıldığı bilgisinin BES şirketine iletildiği tarihi izleyen ayın sonuna kadar, çalışandan herhangi bir talep gelmez ise, sertifika ‘askıya’ alınıyor. Askıya alınan sertifika için çalışan ne talep edebilir? Birincisi çalışan ‘askıda’ki sertifikasını sonlandırabilir. İkincisi ‘askıda’ki sertifikasının yeni işverendeki sertifikası ile birleştirilmesini talep edebilir. Üçüncü olarak da ‘askıdaki’ sertifikasına dışarıdan katkı payı ödemek isteyebilir. İşte OKS sertifikasına daha fazla katkı payı yatırmak isteyenlere ‘askıda’ki bu sözleşmeler muhteşem bir fırsat sunuyor. Çalışan eğer OKS’ye daha fazla katkı payı ödemek isterse, ‘askıda’ki sertifikasına kredi kartı yoluyla veya nakden katkı payı yatırmasının önünde mevzuat açısından bir engel yok. ’Askıdaki’ sertifikalara ne kadar katkı payı ödeyeceğine çalışan kendisi karar veriyor.

OKS’YE DAHA FAZLA KATKI PAYI ÖDENMESİNİN NE FAYDASI VAR?

Yukarıda BES’in iki ana kulvarından söz etmiştim. Gönüllü BES ve OKS. Sisteme katkı paylarının karşılığında yatırılan devlet katkısı her iki kulvarda da var. İşin güzel tarafı her iki kulvar için de ayrı ayrı yıllık brüt asgari ücretin yüzde 30’u kadar devlet katkısı alınabiliyor. Yani 2024 yılı için konuşacak olursak; gönüllü BES ve OKS’ye ayrı ayrı 240’ar bin lira katkı payı yatıranlar, her bir kulvarda 72 bin lira olmak üzere toplamda 144 bin lira devlet katkısı alabilecekler. OKS tarafından emeklilik hakkının kullanımı 2028 yılından itibaren başlayacak. OKS emekliliğine hazırlanmak isteyenler var ise, isterlerse mevcut sertifikalarındaki katkı payını artırarak, isterlerse de ‘askıdaki’ sözleşmelerine daha yüksek düzenli katkı payı veya ek katkı payı yatırarak şimdiden emekliliğe hazırlanmaya başlayabilirler.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.