OKS’DE DEĞİŞKEN FONLARIN GETİRİLERİ

Bireysel emekliliğin gönüllü tarafı ile otomatik katılım tarafında uygulamada pek çok fark var, sisteme katılımda, hakların kullanımında, devlet katkılarında vb. Bir diğer farklılık da katılımcılarının yatırım yaptığı fonlarda. Otomatik katılım tarafında yer alan çalışanların hangi fonlara ne zaman yatırım yapacağı veya ne zaman değişken fonlara geçiş yapacağı mevzuatla düzenlenmiş.

Otomatik Katılım ile sisteme dahil olan çalışanlara önce faizli ve faizsiz seçeneklerde başlangıç fonları sunuluyor. Cayma hakkı süresini başlangıç fonlarında geçiren çalışan, eğer herhangi bir fon tercihinde bulunmuyor ise 10 ay daha başlangıç fonlarında yatırıma devam ediyor. Sisteme gireli bir yıl olmuş ve halen herhangi bir fon tercihinde bulunmayanlar, bireysel emeklilik şirketi tarafından standart fonlara yönlendiriliyor. Çalışan burada devreye girip ‘ben başlangıç fonunda kalmak istiyorum’ der ise, sistemde kaldığı süre boyunca başlangıç fonlarında yatırıma devam edebiliyor.

Başlangıç fonlarında bir yılı geçirmek şart mı?

Aslında başlangıç fonları, çalışanların sadece cayma hakkını kullanma süresi olan iki aylık sürede yatırım yapılması gereken fonlar. Çünkü bu dönemde katılımcıların zarar etmemesi amaçlanıyor. Bunu sağlamak üzere düşük risk, düşük getiri esasına göre, yatırım stratejileri var bu fonların. Burada fon tercihini çalışanın yapması, yani çalışanın diğer fon alternatiflerini de değerlendirmesi gerekiyor. Çalışanlar isterlerse fon dağılım değişikliği haklarını işverene veya portföy yönetim şirketine devredebiliyorlar. Katılımcı iki aylık cayma hakkını kullanım süresinin sonunda, risk profil anketini cevaplayarak başlangıç fonlarından ayrılma hakkına sahip. 

Çalışanın fon seçenekleri

Başlangıç fonlarından ayrılmak isteyen çalışanın önünde faizli ve faizsiz standart fonlar ile yine faizli ve faizsiz seçeneklerde dört ayrı risk kategorisinde değişken fonlar var. Katılımcı bu seçeneklerden sadece birini seçebileceği gibi, birden fazla fon tercihinde de bulunabilir. Burada önemli olan, fon tercihinde bulunmadan önce çalışanın risk profil anketini cevaplamasıdır. Risk profil anketinin sonucu bağlayıcı olmamak üzere çalışan, kendisine sunulan seçenekleri değerlendirmek veya kendi tercih ettiği fonlara yatırım yapmak konusunda serbest bırakılmış.  

Değişken fon türleri

Otomatik Katılımda çalışanlara sunulan değişken fonların içeriklerinden çok risk düzeyleri öne çıkıyor. Adı üzerinde, değişken fon. Yani piyasanın şartlarına göre yön ve varlık dağılımını değiştirmek konusunda serbest bu fonlar. Çalışanlara sunulan fonlarda sorumluluk portföy yönetim şirketlerine yüklenmiş. Çalışanın sistemde kazanması, seçtiği fonun portföyünün iyi yönetilmesiyle mümkün olacak. Fonlar risk düzeyine göre Muhafazakar/Temkinli, Dengeli, Atak/Dinamik/Büyüme ve Agresif fon olarak 4 farklı kategoriye ayrılmış. 

Değişen fonların risk düzeyleri

Peki, bu değişken fonlar ne kadar getiri sağlayabilir? Bunları hangi yatırım araçlarının getirileriyle kıyaslamak gerekir?  Getirileri konusunda bir eşik değer, bir performans ölçütü var mı? Başarıları veya başarısızlıkları neye göre değerlendirilecek? OKS’de sunulan değişken fonların risk düzeyleri ve getiri eşikleri 4 ayrı kategoride düzenlenmiş. Her bir kategorideki fonlar için de eşik değerleri belirlenmiş.

Eşik değer nedir?

Burada hemen bir parantez açarak eşik değerin ne olduğuna bakalım. Eşik değer fonların belli bir dönem içerisinde ulaşılmayı hedefledikleri getiri oranıdır. Dolayısıyla OKS’de çalışanlara sunulan fonlar için belirlenen eşik değerler, bir yıl içerisinde ulaşmayı hedefledikleri getiri oranını ifade eder. Bu fonların faizli olanları BİST-KYD bir aylık TL mevduat endeksini baz alırken, faizsiz olanlar BİST-KYD bir aylık TL kar payı endeksini baz alıyor. Bu endeksleri Borsa İstanbul hesaplıyor.

Endekslerin hesaplanması

BİST-KYD 1 aylık TL mevduat endeksi 1 aya kadar vadeli mevduatlara uygulanan brüt faiz oranlarından hesaplanmaktadır. Endeksin hesaplanmasında TCMB’nin açıkladığı, bankalarca açılan mevduatlara uygulanan ağırlıklı ortalama faiz baz alınmaktadır. Bir aylık vadeli mevduatın ağırlıklı ortalaması TCMB verilerinde 2 Şubat Cuma itibariyle %11,21 olarak görünüyor.

BİST-KYD bir aylık TL kar payı endeksi de Türkiye Katılım Bankaları Birliği internet sitesinde yer alan kar payı oranları dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Türkiye Katılım Bankaları Birliği verilerine göre 12 Şubat 2018 itibariyle dağıtılan bir aylık kar payı oranları brüt olarak %9,11 ile %9,16 arasında değişiyor.

Yukarıdaki tabloda değişken fonların hem risk değerleri hem de eşik değerleri yer alıyor. Bu durumda örneğin riski en yüksek fon olarak tanımlanan agresif fonlarda eşik değer, mevcut faiz ve kar payı oranları dikkate alındığında yıllık bazda %13-15 aralığında bir getiriye ulaşacaktır. Eğer fonlar eşik değerin üzerinde getiri sağlar ise getiri eşiğini aşan kısmın %20’si kadar ek fon işletim gider kesintisi yapılabilecektir.