SİSTEMDEKİ MİHENK TAŞLARI — Zeynep Candan Aktaş

Nov 8

Nov 8 SİSTEMDEKİ MİHENK TAŞLARI

Bu yıl bireysel emeklilik sistemi 20. yaşını kutluyor. Sistem gelişmeye, büyümeye devam ediyor. Katılımcıların sistemde kaldıkları süreye ve yaşlarına bağlı olarak karşılaşacağı durumlar, olaylar faydalar (devlet katkıları, kesinti iadeleri), cezalar (kesintiler ve yüksek stopaj) var. Bunların bilinmesi katılımcıların zor durumlarda bile sistemden faydalanmalarına, bu faydaları kullanabilmelerine olanak sağlayacaktır. Sisteme özellikle genç ve çocukların dahil edilmesiyle, 56 yıl sürebilecek olan BES yatırımında, cezalar ilk beş yıl için geçerli, faydalar ise sistemde kaldıkça artarak devam ediyor. Gelecek yıl kısmi çekiş hakkının kullanılmaya başlamasıyla her beş yıl tamamlandığında farklı bir gerekçeyle birikimlerin %50’sine kadar, devlet katkılarının ise %25’ine kadar finansman kullanma olanağı da doğacak.

İLK İKİ AY

Sistemdeki ilk iki ay, cayma hakkının kullanılabileceği dönem. Katılımcılar olur da, sistemden memnun kalmazsa cayma haklarını kullanarak sistemde çıkabilirler. Sistemden çıkarken ödedikleri giriş aidatı ve yönetim gider kesintilerini geri alabilirler.

İLK İKİ YIL

Sistemde iki yılını tamamlayan katılımcılar BES şirketinden memnun değiller ise aktarım haklarını kullanabilecekler. Aktarım hakkını kullananlar ise her bir yıl tamamlandığında tekrar aktarım hakkı kullanabilecek.

İLK ÜÇ YIL

Sözleşmede ilk üç yıl tamamlandığında ilk fayda devlet katkılarından. Sistemde üç yılı tamamlayan sözleşmeler devlet katkılarının %15’ine hak kazanıyor. İlk üç yılda olası erken çıkışlarda, yönetim gider kesintisinin ve giriş aidatının çıkışa ertelenmiş kısmı 5 yıllık olarak (her yıl için o dönem geçerli aylık brüt asgari ücret tutarının %8,5’u) toplu halde alınıyor ve birikim ile devlet katkılarının getirileri üzerinden gelir vergisi stopaj oranı %15 olarak uygulanıyor.

İLK BEŞ YIL

Sözleşmede beş yıl tamamlandığında, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılamıyor. Beş yılı tamamlayan ancak sistemden erken ayrılanlar devlet katkılarının %15’ine hak kazanırken getiriler üzerinden %15 stopaj uygulanıyor.

İLK ALTI YIL

Sözleşmede altı yıl tamamlandığında devlet katkılarının %35’ine hak kazanılıyor. Olası ayrılma durumunda çıkışa ertelenmiş giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılamıyor. Birikimlerin ve devlet katkılarının getirileri üzerinden %15 stopaj kesiliyor. Sözleşmenin altıncı yılı tamamlandıktan sonra sonlandırılması halinde, hesaptaki devlet katkısı tutarı ile ilişkilendirilen kesinti iadelerini almak mümkün oluyor. Diğer yandan yedinci yıldan itibaren her sözleşme yılı sonunda veya sözleşmenin sonlandırılması halinde fon toplam gider kesintisi iadeleri de (yıllık %2,5 oranında her yıl artırılacak. ) alınmaya başlanacak.

İLK 10 YIL

Sözleşmede 10 yıl tamamlandığında devlet katkılarının %60’ına hak kazanılıyor. Olası ayrılmalarda çıkışa ertelenmiş gider kesintisi yapılamıyor. Birikimler ve devlet katkılarının getirileri üzerinden %10 stopaj kesintisi yapılıyor. Yedinci yıldan itibaren başlayan fon toplam gider kesintisi iadeleri 10. yılsonunda yüzde 10’a ulaşmış olacak. İlk beş yılında kısmi çekiş hakkını kullanan katılımcılar 10 yılı tamamladıklarında tekrar kısmi çekişe hak kazanabilecekler.

İLK 15 YIL

Sözleşmede kalmaya devam edenlerin fon toplam gider kesintisi iadesi, yedinci yıldan itibaren her yıl %2,5 oranında artırılarak 15. yıla gelindiğinde yüzde 25’e ulaşıyor. 15. yıldan itibaren her yıl fon toplam gider kesintisinin %25’i iade olarak alınabiliyor.

18 YAŞINI TAMAMLAYANLAR

Sisteme ana-babaları veya vasileri tarafından dahil edilen genç ve çocuklar 18 yaşını bitirdiklerinde sözleşmelerindeki hak ve yetkilerini kullanmaya başlıyorlar. 18 yaşını tamamlayan gençler, fon dağılım değişikliği hakkı, birikimlerini başka şirkete aktarım hakkı, emeklilik planını değiştirme hakkı, ödemeye ara verme hakkı, fonlarını BEFAS Platformundan seçme hakkı ve isterse sistemden ayrılma hakkını kullanmaya başlayacak. Olası erken çıkışlarda; devlet katkılarına sistemde kaldığı süreye bağlı olarak hak kazanacak ve birikimlerin getirileri üzerinden stopaj ödeyecekler.

21 YAŞINA KADAR

Gelecek nisandan itibaren 21 yaşını tamamlamamış ve en az 5 yıldır bireysel emeklilik sisteminde bulunan katılımcılar, üniversite eğitimi amacıyla birikimlerinden kısmi çekiş yapabilecekler.

56 YAŞ

Sistemde en az 10 yılı ve 56 yaşını tamamlayanlar emeklilik hakkını elde ederek, hesabındaki devlet katkılarının tamamını almaya hak kazanıyor. Ayrıca sistemden ayrılmak istediğinde birikimi ve devlet katkılarının getirileri üzerinden %5 stopaj kesintisine tabi tutulurken, devlet katkısı hesabındaki birikim ile yapılan kesintiler karşılaştırılarak, fazla kesinti yapılması halinde iade alınabiliyor. Peki, emeklilik hakkını elde edenlerin sistemden ayrılması mecburi mi? Hayır, böyle bir mecburiyet bulunmuyor. Katılımcılar uygun gördüğü zamana kadar sistemde kalabilir ve devlet katkısı almaya devam edebilir.

Leave a comment

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.