BES HAVUZUNDAN KISMİ AKIŞ — Zeynep Candan Aktaş

Nov 8

Nov 8 BES HAVUZUNDAN KISMİ AKIŞ

Geçen haftalarda gündeme gelen kısmi ödeme yönetmeliği 26 Eylül 2023 tarihli Resmi Gazete’de yayınlandı. ‘Bireysel Emeklilik Sisteminde Kısmen Ödeme Hakkında Yönetmelik’ sistem için bir anlamda reform niteliği taşıyor. Altı ay sonra uygulamaya girmesi beklenen yönetmelik ile katılımcılardan BES havuzuna doğru olan tek yönlü akış, çift yönlü hale geliyor. Evlilik, konut alımı, eğitim ve doğal afet hallerinde katılımcılar BES’teki birikimlerinin yüzde 50’sine kadar olan kısmını kullanabiliyor. Yani katılımcılar likiditeye kavuşuyorlar. Kısmi ödeme konusunda gerekçelerin ispat şartı katılımcılara, gerekçelerin kontrol şartı emeklilik şirketlerine, altyapı sağlanması ve gözetim sorumluluğu da Emeklilik Gözetim Merkezi’ne veriliyor.

Kısmi ödeme ile BES’teki birikimlerine ulaşabilecek olan katılımcılar, gönüllü BES tarafındaki bireysel emeklilik planları kapsamında katkı payı ödeyenler olacak. OKS planları, işveren grup emeklilik planları, alacağın devri sözleşmesine konu olan sözleşmeler ve üzerinde haciz işlemi tesis edilen gönüllü BES sözleşmelerinden kısmi çekim yapılamayacak. Doğal afet durumları hariç olmak üzere sistemde 5 yılı doldurmuş ve en az 5 aylık brüt asgari ücret tutarımda katkı payı yatırmış olma şartı aranacak. Bu şartları taşıyan katılımcılar evlilik, konut alımı, eğitim ve doğal afet gerekçelerinden her biri için bir kez kısmi çekim yapabilecek. Kısmi çekim sonrası bir kez daha kısmi çekim yapabilmek için 5 yılın geçmesi gerekecek.

Ayrıca katılımcılardan kısmi çekim sonrasında sistemde 3 yıl (Öğrencilerden 4 yıl) kalacağına dair taahhütte bulunmaları istenecek. Kısmi çekim yapılan sözleşmeler haciz rehin vb nedenle devredilemeyecek. Geçen haftaki çalışmada kısmi çekiş hakkının ana başlıklarından söz etmiştik. Bu haftaki çalışmada nasıl uygulanacağından da söz edelim. Yönetmelikte kısmi çekiş hakkı evlilik ve konut alımı, eğitim ve doğal afet başlıklarına ayrılmış. Biz de yönetmelikteki başlıklara uyalım:

EVLİLİK VE KONUT ALIMI

Evlenen katılımcılar kısmi ödeme almak için başvuru tarihinden geriye doğru iki ay veya başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde evlendiğini gösteren e-Devlet’ten alınmış nüfus kayıt örneğinin bir nüshasını BES şirketine ibraz edecek.

Kısmi çekim hakkı konut alımı için kullanılacaksa, katılımcıların BES şirketine tapu ibraz etmeleri gerekiyor. Başvuru tarihinden geriye doğru iki ay veya başvuru tarihinden itibaren iki ay içinde alınan konutun en az yüzde 50 sahibi olduğunu gösteren tapu (kat mülkiyeti veya kat irtifakı) ile BES şirketine müracat edilecek. Evlilik ve konut alımı talebiyle başvuran katılımcıların haklı talepleri BES şirketince 10 işgünü içerisinde karşılanacak ve ödeme yapılacak. Haksız olduğu tesbit edilen taleplere BES şirketince üç gün içinde gerekçesiyle bilgi verilecek.

Evlenen veya konut alan katılımcılar kendi birikimlerinin yüzde 50’ye kadar olan kısmını alabilirken; kısmi ödeme tutarının yüzde 20’si kadar da, devlet katkısı hesaplarından çekebilecekler.

EĞİTİM

Başvuru tarihinde 21 yaşını aşmamış olan öğrenciler, eğitim gerekçesiyle kısmi ödeme talebinde bulunabilecek. Öğrenciler, kendi birikimlerinin en fazla yüzde 50’sini alabilecek. Türkiye’de faaliyet gösteren kamu-özel üniversitelerin herhangi bir örgün lisans programına kayıt yaptırdıktan sonra BES şirketine e-Devlet üzerinden alınmış öğrenci belgesini biraz edecekler ve en az 4 yıllık süreyi içeren yıllık gelir sigortası yaptırıp, 4 yıl sistemden ayrılmayacaklarını taahhüt edecekler. BES şirketi, ödemeye konu olan birikimi, 10 iş günü içinde yıllık gelir sigortası primi olarak, yıllık sigorta hesabına tek seferde aktaracak. Öğrenci bu sigorta kapsamında aylık, üç aylık veya yıllık ödemeli maaş alabilecek.

Eğitim için birikimlerinden kısmi çekim talebinde bulunan öğrenciler, devlet katkısı birikimlerinden de kısmi ödeme tutarının yüzde 25’ini çekebilecekler. Ancak bir farkla. Öğrencilere devlet katkıları, 4 yıllık eğitimin sonunda ödenecek. Önce yıllık gelir sigortası sonlanacak, sonra yersiz kullanım olmadığının belgelenmesi halinde devlet katkıları öğrenciye ödenecek.

DOĞAL AFET

Doğal afet ilan edilen bölgelerdeki katılımcılar doğal afetin meydana geldiği tarihten itibaren altı ay içinde, kısmi ödeme talebinde bulunabilecekler. Doğal afetin meydana geldiği tarihten önceki en son hesaplanan birikimin en fazla yüzde 50’si kullanılabilecek. Doğal afet nedeniyle kısmi çekim talep edenlerden birikim ve süre şartı aranmayacak. Katılımcılar kısmi ödeme tutarının %25’i kadar da, devlet katkısı birikiminden kullanabilecekler.

YERSİZ ÖDEME VEYA TAAHHÜDE UYMAMA

Yönetmelik kısmi ödemeden faydalanan ancak taahhüdüne uymayan veya parayı farklı yerlerde kullananlara ceza da içeriyor. Kısmi ödeme alıp, sistemde kalma taahhüdüne uymayanlar; sistemden ayrılmak istediklerinde, kısmi çekiş kapsamında aldıkları devlet katkısını, Amme Alacakları Kanunu kapsamında, gecikme faiziyle birlikte, vergi dairesine ödemek zorunda kalacaklar.

Diğer yandan kısmi ödeme alıp, bunu talep ettiği gerekçe için kullanmayanlara ödenen devlet katkıları yersiz ödeme olarak değerlendiriliyor. Bu durumda bir ay içinde katılımcının devlet katkısı hesabındaki birikimlerden %30’u nakde döndürülerek, hak kazanılmayan tutar olarak Maliye Bakanlığına geri ödenecek.

Leave a comment

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.