KESİNTİLERLE İLGİLİ ÖRNEK ÇALIŞMA

Bireysel emeklilik sisteminde kesintiler konusu zaten çok karmaşık. Bir de üstüne sistemden çıkış aşamasında gündeme gelenler ve devlet katkılarına da hak ediş süresine uygun kesintiler uygulanınca iş tamamiyle sinir bozucu olabiliyor.

Biliyorsunuz, ‘Her Şirketten BES' projem kapsamında her BES şirketinde sözleşmem var. Bunların içinde aylık 500 lira ödediğim bir hesabı seçerek sizlere canlı bir örnek oluşturmak istiyorum.

Bu sözleşmem ‘kesintisiz bir emeklilik planı’ içeriyor. Yani sistemde kaldığım sürece katkı paylarımdan ve birikimlerimden giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılamıyor. Ama seçtiğim fonların portföylerinden kesinti yapılıyor.(Aşağıda Fon toplam gider kesintilerini detaylarıyla açıkladım.)

Bu sözleşmede beş yıl boyunca kalırsam, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi olarak hiçbir kesinti uygulanmayacak. Ama beş yıldan önce çıkmak istersem veya başka bir şirkete aktarım hakkımı kullanırsam, benden kesilmeyen ama kenarda bekletilen bütün kesintiler yapılacak. Ben bunu biliyorum, BES’e dahil olan herkesin de bilmesi gerekiyor.

Bu sözleşmeye bugüne kadar 4,500 lira katkı payı ödemişim. Fonlarım sadece 31 lira getiri sağlamış ve birikimim 4,531 lira olmuş. Devlet katkısı olarak da 1200 lira gelmiş. (150 lira devlet katkısı bu ay sonunda hesaba geçecek.) Getirileriyle 1,265 lira devlet katkısı olmuş.

Gelin, bu sözleşmeden bugün ayrılırsam başıma neler gelecek, hep birlikte görelim:

BES şirketi öncelikle bugüne kadar uygulamadığı giriş aidatı ve yönetim gider kesintisini 5 yıl olarak uygulayacak. Her yıl için bugünkü rakamlarla brüt asgari ücretin (20.002,5 TL ) %8,5’u yani 1.700X5 yıl olarak 8,500 lira kesinti yapacak. Benim bu kadar birikimim yok, dolayısıyla hesapta ne varsa alacak, üstünü benden istemeyecek ama bana kendi katkı paylarımdan dolayı hiçbir şey kalmayacak. Yani birikimime %100 kesinti uygulanmış olacak.

Gelelim, devlet katkılarına: Bu sözleşmemde 1,265 lira devlet katkısı görünüyor. Ama ben bu sözleşmede 3 yılı tamamlamadığım için, (tamamlasaydım devlet katkılarının %15’ini alabilecektim.) sistemden ayrılırken hiçbir devlet katkısı alamayacağım. Bu devlet katkıları ben sistemden ayrıldığım için BES şirketi tarafından hazineye geri iade edilecek.

Ne oldu? Sistemden erken ayrıldığım için yatırdığım bütün katkı paylarım ve devlet katkılarım heba oldu. Biriktirmeye çalıştığım 4,500 lira, kesinti olarak benden alınmış oldu. Peki, burada suçlu kim? Ben o kadar biriktirmeye uğraştım, çaba gösterdim ama sistemden ayrıldığım için cezalandırıldım ve parama el konulmuş oldu, diye düşünebilirsiniz..

Bu kesintiler mevzuatla düzenlenmiş. Kuralları belli. Sistemden erken ayrılırsanız (yani ilk beş yıl içinde) bu kesintiler yapılacak. Devlet bu hakkı BES şirketlerine veriyor. Hep söylüyoruz, BES kısa vadeli yatırım için uygun bir mecra değil. Lütfen en az beş yıl sistemde kalmayacaksanız, BES’e girmeyiniz.

Fon Toplam Gider Kesintileri:

BES’teki bütün fonlar ve TEFAS’taki bütün yatırım fonlarının portföylerinden her gün küçük küçük kesintiler yapılıyor. BES’teki bu kesintiler için aşağıdaki tabloda görülen üst sınırlar getirilmiş.

Peki, bu kesintiler neden yapılıyor? Fonların kuruluşu, portföylerinin yönetilmesi ve muhsebelerinin tutulması için harcanan paralar bu kesintilerden karşılanıyor. (Portföye yapılan alım satım kurtajları, saklama maliyetleri, bağımsız denetim ve SPK kayıt giderleri, muhasebe için kullanılan program giderleri , personel maliyeti vb.) Yani bir yatırım fonu alındığında herkes katılım payı oranında bu masraflara da iştirak etmiş oluyor.

Peki, bu gider katılımcılara nasıl yansıyor? Fon fiyatları bu gider kesintisi yapıldıktan sonra kalan net portföy değeri üzerinden hesaplanıyor. Dolayısıyla kesintiler fonun getirisini düşürmüş oluyor.