DEĞİŞKEN FONLARDA RİSK DERECESİ YANILGISI

May 10

May 10 DEĞİŞKEN FONLARDA RİSK DERECESİ YANILGISI

Değişken fonlar, sistemin altın fonlarından sonraki en büyük fon grubu. Portföy büyüklüğü açısından sistemdeki fonların yüzde 22’i altın fonlarından oluşurken yüzde 21’İ değişken fonlardan oluşuyor. Yani, neredeyse sistemdeki her beş liranın bir lirası değişken fonlarda değerlendiriliyor. Peki, katılımcıların bu kadar yüksek oranda yatırım yaptığı değişken fonlarda aksayan yönler neler?

DEĞİŞKEN FON NEDİR
Altın fonları portföylerinde en az yüzde 80 oranında altın ve altına dayalı menkul kıymet, borçlanma araçları fonları en az yüzde 80 oranında bono-tahvil bulundururken, hisse senedi fonları portföylerinin en az yüzde 80’nini yerli veya yabancı hisse senetlerine yatırıyor. Halbuki, değişken fonlarda herhangi bir varlığa yatırım ile ilgili bir zorunluluk yok. Değişken fon; portföyünde herhangi bir varlık türüne yer vermek zorunda olmayan, yönetmelikte belirlenen kısıtlamalara uymak koşuluyla portföy yöneticisinin fon yönetiminde serbest olduğu fonlardır. Yani katılımcı bir anlamda değişken fon için ayırdığı kaynağı portföy yöneticisine emanet etmiş oluyor.

DEĞİŞKEN FON GRUPLARI

BES fonları 1’den 7’e kadar bir marj içinde risk değeri alabiliyor. Değişken fonlar en düşük riskliden en yüksek riskli olana doğru, muhafazakar/temkinli, dengeli, dinamik/atak ve agresif değişken fon olarak sıralanıyor. Tabi ki risk arttıkça getiri de artıyor. Katılımcının değişken fon tercihinde baz alabileceği iki unsur var: Birincisi fonun risk derecesi, ikincisi fonun karşılaştırma ölçütü. Bu veriler www.kap.org.tr adresinde yayınlanıyor.

DEĞİŞKEN FONLARIN GETİRİSİ

Değişken fonlar diledikleri varlıklara yatırım yapabildikleri için portföyün getirisini belli bir varlığın getirisi ile kıyaslama olanağı olmuyor. Ancak yönetmelikte değişken fonlardan performans kesintisi yapılabilmesi için geçilmesi gereken eşik değerler verilmiş. Örneğin, agresif değişken fonlardan performans kesintisi yapılabilmesi için fonun yıllık bazda BİST-KYD 1 aylık mevduat/kar payı endeksinin üzerine +yüzde 3 getiri sağlaması yeterli oluyor. Değişken fonlarda getirilerin bir aylık kar payının veya mevduatın birkaç puan üstünde hedeflenmesi getirilerin düşük kalmasına neden olan bir etken. Ayrıca eşik değerin üstündeki getiriden ilave performans kesintisi alınması, kesintilerin artması sonucunu doğuruyor.

HAKSIZ YÜKSEK KOMİSYON

Değişken fonların alabileceği toplam fon yönetim gider kesintisi oranı yüzde 2,28 seviyesinde. Ancak yönetmelikteki eşik değerleri aşan fonlar ilave olarak performans kesintisi alabiliyorlar. Muhafazakar Değişken fonlar ile benzer karşılaştırma ölçütü ve risk derecesine sahip para piyasası fonlarında kesinti oranı yıllık %1,09 iken, borçlanma araçları fonları ve standart fonların kesinti oranları yüzde 1,91. Yıllık getirisini aylık mevduat/katılma payı endeksiyle veya brüt repo getirisiyle karşılaştıran bir değişken fonun sırf adı ‘değişken fon’ diye yıllık kesintinin yüzde 2,28’e yükselmesi bir anlamda katılımcılar için haksız bir gider oluşturuyor. Belki, çok ufak rakamlarla uğraşıyorsunuz, diyenler olacaktır. Ama eğer 18 yaş altının sisteme girişi başlarsa, sistemde 56 yıl kalacak olan katılımcının ödeyeceği kesintiler çok ciddi rakamlara ulaşacaktır.

RİSK DERECESİ-GETİRİ BAĞININ KOPMASI

Değişken fonlarla ilgili bir diğer sıkıntı, değişken fonların risk dereceleri ve getirileri arasında bağın kopması. Bu bağın kopması katılımcının risk almak istediği fonlarda alamamasına, risk aldığı fonlarda da getiri sağlayamamasına neden oluyor. Örneğin risk derecesi 1 ve karşılaştırma ölçütü BİST-KYD 1 aylık mevduat endeksi olan bir fonun yıllık getirisi %124’e ulaşabiliyor. Bunun ne zararı var, işte fon ne güzel yüksek getiri sağlamış, diyebilirsiniz. Ancak bu fonun risk derecesi ve karşılaştırma ölçütü bu getiriyi açıklamıyor. Bu başarı tesadüf mü, yoksa sürekliliği olacak mı, bunu anlamak güç.

O zaman ne oluyor? Yüksek risk-yüksek getiri hedefi olan katılımcılar, yüksek risk dereceli fonlar arasında bu fonu bulamıyor. Ne yapmalı peki, dediğinizi duyar gibiyim. SPK Emeklilik Fonları Rehberinde, bu tür durumlarda güncelleme yapılması gerektiği ve risk değerinin yeniden belirlenmesi gerektiği ifade edilmesine rağmen bu konuda ihmal edilen veya kontrol eksikliği olan durumlar söz konusu gibi görünüyor.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.