DEĞİŞKEN FONDA MAYA TUTTU

Bilindiği gibi bireysel emeklilik sisteminde fon dağılımını seçmek, katılımcının sorumluluğunda. Gelecekte hangi fonların getiri sağlayacağına katılımcı karar verecek ve fon tercihini buna göre yapacak. Katılımcının sistemde getiri sağlayıp-sağlayamaması tamamen kendi kararlarının sonucunda ortaya çıkıyor. Şimdi, robo-danışmanlar ile katılımcılara öneride bulunan sistemler kurulmaya başlandı. Henüz yeni uygulanmaya başlanan bu sistemler, katılımcının bu sorumluluğunu robo-danışmanlara aktarıyor. Bir diğer aktarım mekanizması da değişken fonlarda çalışıyor. Katılımcılar giderek artan oranlarda değişken fonlara yatırım yapıyor ve getiri sorumluluğunu portföy yönetim şirketlerine paslıyor.

BES’te halihazırda 123 değişken fon mevcut. Hemen hemen her BES şirketi, hem OKS tarafında hem de gönüllü BES tarafında, dört farklı risk kategorisinde, faizli ve faizsiz olmak üzere birden fazla değişken fon sunuyor katılımcılarına. Bu fonların değeri 28 milyar liraya ulaştı. Bütün fon grupları arasında kategori bazında en yüksek tutara ulaşan değişken fonlar, toplamda 121 milyarlık fon büyüklüğünün %23’ünü oluşturuyor. Gelin bakalım son dönemde talep görmeye başlayan değişken fon nedir? Değişken fonu bu kadar tercih edilir kılan hangi özellikleridir?

DEĞİŞKEN FON NEDİR?

Değişken fon, portföy içerisindeki varlık dağılımının, risk değerlerine uygun olarak portföy yöneticisi tarafından oluşturulduğu fonlardır. Hemen hemen bütün değişken fonlar hem yurtiçinde hem de yurtdışındaki varlıklara yatırım yapabiliyor. Her birinin yatırım stratejisi izahnamesinde açıklanıyor. Değişken fonda portföyü belirleyen iki unsur var. Fonun risk değeri ve portföy yöneticisinin varlık tercihleri. Portföy yöneticisinin varlık tercihini ne zaman değiştireceği, katılımcılar tarafından önceden öngörülemediğine göre, katılımcıları değişken fon yatırımına iten neden, risk değerlerinin önceden belirlenmiş olması diye düşünülebilir. Günlük olarak takip edilen risk değeri portföy yöneticisini de bir anlamda yönlendiriyor. Duruma göre portföye daha fazla riskli varlık alınıyor veya mevcut riskli varlıklar satılarak risk azaltılıyor. Böylece fonun riski belli bir seviyede tutuluyor. Hani, her zaman söylenir ya, ne kadar risk o kadar getiri. Bunun en büyük faydası ise, katılımcılar açısından fonun getirisinin öngörülebilir hale gelmesi oluyor. Getiri potansiyeline göre alınan risk belli olunca, katılımcıların değişken fonlara ilgisi de, yatırımı da giderek artıyor.

Fon Türü                                                        Risk Değeri

Muhafazakar/Temkinli                                1-2

Dengeli                                                           3-4

Atak/Dinamik/Büyüme                            4-5

Agresif                                                            5-7

Peki, OKS ve gönüllü BES tarafındaki değişken fonlar arasında herhangi bir fark var mı? Değişken fonların hem OKS tarafında hem de gönüllü BES tarafında ünvanları ve risk değerleri aynı. Fark, gider kesintilerinde. Her iki taraftaki fonlar üzerinden alınan gider kesintilerinin farklı olması nedeniyle, OKS katılımcılarına sunulan fonlar ile gönüllü BES katılımcılarına sunulan fonlar ayrı ayrı gruplandırılıyor.

NEDEN DEĞİŞKEN FON

Bu kadar fon çeşitliliği içinde katılımcıların değişken fonlarda yoğunlaşmaya başlaması, bu fonların getirisinden memnuniyeti gösteriyor. Katılıcıları memnun eden, ihtiyaç gören taraflar nelerdir diye bakıldığında aşağıdakiler söylenebilir:

-Değişken fon, katılımcıyı fon dağılım değişikliği yapmaktan veya fon tercihinde bulunma zorunluluğundan kurtarıyor. Portföy yöneticisi değişken fona uygun gördüğü zamanlarda uygun gördüğü yatırım araçlarını alıyor ve fonun portföyündeki varlıkların riskini belli bir aralıkta tutuyor.

-Değişken fonların risklerinin kategorize edilmesi, katılımcıları risk alma konusunda rahatlatıyor. En büyük değişken fonlara bakıldığında, dengeli değişken (risk değeri 3-4)  fonlar ile Atak/Dinamik/Büyüme değişken fonları ( risk değeri 4-5) tercih ediliyor. Bu aşamada risk düzeyi yüksek olan agresif değişken fonların çok fazla tercih edilmediğini söyleyebiliriz.

-Değişken fonlar tercih edildiğinde BES portföyünde fon çeşitlendirmesi yapma gereği de kalmıyor. Tek bir fon ile her türlü yatırım enstrümanına, borçlanma araçları, hisse senetleri, türev araçlar, opsiyonlar, gayrımenkul fonları dahil olmak üzere, yatırım yapılmış oluyor.

-Değişken fonların portföylerinde gerçekleştirilen çeşitlendirme, fon fiyatının da aşırı oynak olmasını engelliyor. Portföyde aşırı fiyat oynamaları oluşmayınca katılımcı rahatlıyor.

HANGİ DEĞİŞKEN FON

BES şirketlerinin çoğunun her risk kategorisinde faizli-faizsiz değişken fonu bulunuyor. Bu fonlar içinden rastgele tercihte bulunmak yerine www.kap.org.tr’den fonun karşılaştırma ölçütü veya eşik değerinin ne olduğuna bakmak, risk değerini öğrenmek getiri açısından bir fikir verecektir.

Aynı türdeki, aynı risk değerindeki değişken fonlarda getiri farklılığı oldukça ciddi seviyelere ulaşabiliyor.  www.tefas.gov.tr’den emeklilik fonları seçeneğinden değişken fonların getirilerini sistemdeki diğer fonlarla kıyaslama olanağı bulunabilir. Mevcut uygulamada emeklilik şirketlerinin sunduğu fonlardan tercihte bulunma zorunluluğu olduğu için, gerekirse aktarım hakkını kullanma olanağı değerlendirilebilir.