FONLAR YAKIN TAKİPTE

Bireysel emeklilik sistemine katılanların en büyük şikâyet konularından birisi, fonların performansı, getirisidir. Kimi fonların getirisinin enflasyonun altında kaldığından şikâyet ediyor. Kimi, her ay kenara bir çeyrek altın atsaydı, BES’teki birikiminden daha iyi getiri sağlayacağını iddia ediyor. Kimi ise fon getirilerini döviz ile kıyaslıyor. Tabii ki, sistemden herkesin beklentileri, getiri hedefi farklı. Ancak BES fonlarının getirilerinin iyileştirilmesi konusunda da arayışlar var. İşte onlardan birisi, Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) nezdinde kurulan ‘Fon Performans Değerlendirme Sistemi’. Oluşturulan değerlendirme yöntemiyle fonlar, kendi kıyas gruplarıyla karşılaştırılacak ve belirlenen başarı seviyesinin altında kalanlar için ceza, belirlenen başarı seviyesinin üstünde olanlar için de ödül mekanizması çalıştırılacak. Hiçbir gruba dâhil edilmeyenler ise fonun kendi iç tüzüğünde belirlenen karşılaştırma ölçütü ile değerlendirilerek başarı veya başarısızlığı ortaya konulacak. Sistemin uygulanmasına ilişkin karar alma süreçlerinde EGM nezdinde oluşturulan Fon Performans Değerlendirilme Komitesi’nin önemli rolü var. Bu komite yedi kişiden oluşuyor. Türkiye Sigorta Birliği’nden üç üye, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği’nden üç üye seçilmiş ve başkan olarak da EGM Genel Müdürü belirlenmiş. Emeklilik Gözetim Merkezi 2021 yılının ilk 15 günü içerisinde belirlenen yönteme göre bir önceki yılda başarılı veya başarısız olan fonları www.egm.org.tr sayfasında ilan edecek. Başarılı olan fonlar %50 başarı primi almaya hak kazanacaklar. Başarısız olarak belirlenen fonlar ise gelecek yıllarda da takip edilmeye devam edilecek. Eğer üç yıl içerisinde, iki yıl başarı seviyesinin altında getiri sağlanır ise, fonun yönetimi mevcut portföy yöneticisinden alınacak ve başka bir portföy yönetim şirketine verilecek.

Bu hafta Fon Performans Değerlendirme Sisteminin kuruluş ve işleyişine dair konuları EGM Genel Müdürü Sayın Mustafa AKMAZ ile konuştuk.

-Fon Performans Değerlendirme sisteminin kuruluş amacı nedir?

Yeni yürürlüğe giren fon performans izleme ve değerlendirme sistemi ile katılımcıların hak ve menfaatlerini korumak amaçlanıyor. Emeklilik yatırım fonlarının özenli ve basiretli bir şekilde yönetilmesini sağlamak, sistemde şeffaflık ve hesap verebilirliği artırmak ve hizmet rekabetini geliştirmek suretiyle fon getirilerinin iyileştirilmesini teşvik etmek ve böylece sistemin gelişmesine katkıda bulunmak hedefleniyor. 

SPK tarafından yayımlanan Emeklilik Yatırım Fonlarına İlişkin Rehber uyarınca, fonların birbiriyle kıyaslanacağı gruplar ve performans değerlendirme yöntemi EGM tarafından önerildi, Fon Performans Değerlendirme Komitesi (FPDK) tarafından da onaylandı. Sonuçlar, şeffaflık ilkesi çerçevesinde kamuoyuna kurumsal web sitemiz (www.egm.org.tr) aracılığıyla duyuruldu.

-Fonların performansını değerlendirme sistemini basitçe nasıl anlatabiliriz?

SPK’nın onayına sunduğumuz öneri kabul edilirse, bu yeni sistemin işleyişi özetle şu şekildedir:   

Türleri, varlık dağılım stratejileri, unvanları ve risk yapıları birbirine benzeyen fonlar tasnif edilerek, her biri en az 6’şar fondan oluşan kıyas grupları oluşturuldu. Gruptaki fon sayısının 6’dan az olması nedeniyle veya fonun yapısal özelliklerinin kendine özgü olması nedeniyle bazı fonlar kıyas gruplarına dâhil edilmedi ve kendi içlerinde değerlendirildi. Böylece, farklı stratejilerin birbiriyle karşılaştırılması sonucu oluşabilecek haksız sonuçlar engellenmiş oldu.  

Kıyas grupları, bu gruplar içinde yer alan fonların birbirleriyle performans yarışına girmeleri hedeflenerek oluşturuldu. Bu bağlamda, öncelikle kıyas grubunun basit ortalama brüt getirisinin bulunması, daha sonra kıyas grubunda yer alan fonların brüt getiri oranlarının, standart sapmasının hesaplanması suretiyle; ortalama getirinin 1 standart sapma üzeri ve 1 standart sapma altı belirlenerek bir getiri aralığı oluşturulması öngörüldü. Bu getiri aralığı içinde sonuçlar üreten fonların ‘kabul edilebilir’ sınırlarda performans gösterdiği varsayılıyor. Getiri aralığının üst eşiğini geçen fonlar ‘görece başarılı’, alt eşiğinin altında kalan fonlar da ‘görece yetersiz’ olarak değerlendiriliyor.  

Kıyas grupları dışında kalan fonlar ise kendi karşılaştırma ölçütü ile karşılaştırılıyor.  Burada, karşılaştırma ölçütlerinin sağlıklı belirlenmesi önem arz ediyor. Fon karşılaştırma ölçütü getiri oranının %90’ı alt eşik, fon karşılaştırma ölçütü getiri oranının %110’u üst eşik olarak belirlendi. Yani, oluşturulan yönteme göre, kendi fon karşılaştırma ölçütünün %90’ı ile %110’u arasında getiri sağlayan fonların, ‘kabul edilebilir’ sınırlarda performans gösterdiği varsayılıyor. Kendi fon karşılaştırma ölçütünün %90’ının altında getiri sağlayan fonlar ‘görece yetersiz’, %110’unun üstünde getiri sağlayan fonlar ‘görece başarılı’ olarak değerlendiriliyor.  

Bütün BES fonları ya kıyas gruplarında ya da kendi karşılaştırma ölçütleriyle değerlendirmeye tabi tutulacak. Değerlendirme dışında kalan herhangi bir fon bulunmuyor. 

2020 yılından başlamak üzere her performans yılı için getiri oranı alt eşiğin altında kalan fonlar ‘görece yetersiz’, üst eşiğin üzerinde olan fonlar ise ‘görece başarılı’ olarak değerlendirilecek ve EGM web sitesinden kamuoyu ile paylaşılacak.

-Fon Performans Değerlendirme sisteminde başarılı ve başarısız bulunan fonlar için izlenecek yöntemler, ödül-yaptırımlar nelerdir?

Üç yıllık performans değerlendirme döneminde, performansı en az iki yıl ‘görece yetersiz’ olduğu tespit edilen fonların portföy yöneticisi, fon kurucusu olan emeklilik şirketi tarafından değiştirilecek. Bu fon, performansının yetersiz olduğu tespit edildikten sonra, takip eden iki yıl için aynı portföy yönetim şirketi tarafından yönetilemeyecek. 

Yıllık performans değerlendirmesinde başarılı olduğu tespit edilen fonların portföy yönetim şirketine, fon kurucusu olan emeklilik şirketi tarafından, fondan tahsil edilen toplam fon işletim gideri içerisinden, portföy yöneticisine ödenen sabit yönetim ücretinin %50’si oranında, ek ödeme (başarı primi) yapılacaktır.

-Bu sistemin kurulması katılımcılara nasıl bir fayda sağlayacak?

Sistem, portföy yöneticilerinin performanslarını yakından takip etmek ve  aralarındaki rekabeti teşvik etmek esasına dayalıdır. Tüm bu düzenlemelerin amacı katılımcıların getiri beklentilerinin karşılanması için gerekli ortamı sağlamaktır.  Bu sistem ile artan şeffaflık ve hesap verilebilirlik, katılımcıların emeklilik fonu/planı seçimine ilişkin karar alma aşamasında faydalı girdilerle beslenmesini sağlayacaktır. 

Nihai olarak ise, katılımcıların sisteme duydukları güvenin pekiştirilmesi hedeflenmektedir.  Bu sistemin  fon yöneticilerine, dahil oldukları gruplar içinde iyi performans göstermek ve belli fon gruplarında uzmanlaşmak için yeterli motivasyon sağlayacağı da değerlendirilmektedir. Ayrıca uzun vadede belirli fon yöneticilerinin belirli yatırım enstrümanlarında uzmanlaşmasının mümkün olabileceği düşünülmektedir.

-Web siteniz 2018 yılında Altın Örümcek ve Web Awards isimli ulusal ve küresel yarışmalarda ilgili kategorilerde çeşitli ödüller almış. Paydaşlarınız web siteniz üzerinden hangi hizmetleri alabilirler, kısaca bahsedebilir misiniz?

Web sitemiz (egm.org.tr) paydaşlara ışık tutacak pek çok ayrıntılı bilgiyi barındırıyor. Katılımcı haklarına ve emeklilik yatırım fonlarına ilişkin tüm kritik bilgiler Kurumsal sitemizde sunulmaktadır. Katılımcılar, sistemin işleyişi hakkında her türlü bilgiyi öğrenebildikleri gibi, kendi tercih ettikleri fonların ya da oluşturdukları fon sepetlerinin getirilerini dövize, borsaya, altına, enflasyona karşı kıyaslayabilirler. Ödedikleri katkı payına göre emeklilikte elde edecekleri tahmini birikimi hesaplayabilir, emeklilik alternatiflerini değerlendirebilirler. Ölçülemeyen şey, geliştirilemez. Biz de kurum olarak ölçme, değerlendirme, izleme ve bilgilendirme faaliyetlerini paydaşlarımıza azami fayda sağlayacak şekilde geliştiriyor ve katılımcıların kullanımına sunuyoruz. Katılımcılarımız BES ile ilgili olarak her türlü şikâyet, öneri ve bilgi taleplerini web sitemiz üzerinden iletebilir. Bu tür talepleri, doğrudan uzmanlarımız marifetiyle veya ilgili kamu kurumları ve/veya emeklilik şirketleri nezdinde gerekli aksiyonları almak suretiyle etkili bir şekilde sonuçlandırıyoruz.

*Para Dergisi’nin 27 Ekim-2 Kasım 2019 tarihli sayısında yayınlanmıştır.