HİSSE FONLAR BİST 100’Ü YENEBİLİR Mİ?

Borsanın yukarı yönlü trendi ve küçük hisselerdeki uçuk fiyatlamalar, hisse fonların getirisinin sorgulanmasına ve fonların beğenilmemesine neden oldu. Çünkü BES’teki hisse fonların portföyündeki senetler, genellikle BİST 100 endeksindekilerden oluşuyor.  Borsayı yukarı taşıyan küçük sermayeli şirketlere ait hisselerin pek çoğu BES hisse fonların portföylerinde yer almıyor. Bunun nedenlerinden birisi, mevzuatla tanımlanmış portföy kısıtlamaları. BES yatırım fonları bir ihraççının para ve sermaye piyasası araçlarına en fazla fon portföyünün %10’u kadar yatırım yapabilir. Fonlar hiçbir ortaklıkta sermayenin veya oy haklarının %5’ine sahip olamayacağı gibi, bir BES şirketinin kurduğu fonların tümünün bir şirkete yapacağı hisse yatırımı, hissesi alınacak şirketin sermayesinin ya da oy haklarının %20’sini aşamaz.

Diğer yandan BES fonlarını yöneten portföy yöneticileri, portföye hisse senedi alırken, bilançosunun karlı, faaliyetlerinin sürdürülebilir olmasına dikkat ediyorlar. Bu nedenle 420 şirketin işlem gördüğü piyasada BES fonları portföylerine sadece 82 hisse senedini alabilmişler. Son dönemde faaliyetleri nedeniyle zararda olan ama borsada fiyatı binlerle katlayan senetler, BES fonlarının portföylerine girememiş.

Bir başka sorun, hisse fonların portföyü büyüdükçe, portföye alınan hisse senetlerinin likiditesi önem kazanıyor. Fon yöneticileri alışta karşısında satıcı bulunmayan veya satışta karşısında alıcı olmayan bir piyasada işlem yapmak istemiyor, çok haklı olarak. Dolayısıyla sermayesi küçük, faaliyetleri nedeniyle zarar eden, ama borsada her ne hikmetse fiyatları uçan senetler, BES fonlarının portföyüne dahil olamıyor.

BİST100 MÜ BES HİSSE FONLAR MI

BES’te hisse fonuna yatırım mı, yoksa doğrudan borsada hisse yatırımı mı sorusu, aslında çok da anlamlı değil. Çünkü her iki yatırım türünün kendine göre avantajları, dezavantajları var. Örneğin borsadaki hisse senetlerine doğrudan yatırım yapmak; düşük maliyetli, şimdilik stopaj kesintisi yapılmayan ve oldukça likit bir yatırım. Halbuki BES fonlarına yatırım yapıldığında devlet katkısı avantajı bulunmakla birlikte sistemden ayrılmanın maliyetleri var. Giriş aidatı, yönetim gider kesintisi ve fon toplam gider kesintilerinin yanında, sistemden ayrılırken stopaj (sistemde geçirilen süreye bağlı olarak) kesintisi bulunuyor. Ayrıca devlet katkılarını hak etmek için de, sistemde belli sürelerde bulunmak gerekiyor. Bu nedenle pek çok borsa yatırımcısı, ‘BES fonlarına yatırım yapacağıma, portföyümü kendim yönetir, daha fazla getiri sağlarım’ düşüncesinde. Uzaktan bakınca haklı oldukları düşünülebilir. Tabii, bir de borsanın yükseliş trendinde borsaya girdiler ise. Diğer taraftan bazı borsa yatırımcılarının da BES yatırımını özellikle tercih ettikleri, bunu portföy çeşitlendirmesi olarak düşündükleri, piyasa dalgalanmalarına göre portföy dağılımını değiştirdikleri ve hem piyasanın yükselişinden hem de devlet katkılarından faydalandıkları görülüyor.

Borsaya doğrudan yatırım mı, yoksa BES’te hisse senedi fonları mı daha avantajlı? Hangi yatırım ne kadar kazandırmış? Bu haftaki çalışmada yatırımcıların hem borsaya doğrudan yatırım, hem de BES hisse fonlara yatırım açısından durumu sorgulandı. Net rakamlar üzerinden BES’teki hisse fon yatırımları ve BİST 100’e yapılacak yatırımların değerlendirilebilmesi, durumun tesbit edilebilmesi amacıyla 31 Aralık 2012’den 31 Aralık 2020 tarihine kadar tam 96 ay hem borsa endeksine hem de BES hisse fonları endeksine (faizli hisse fonlar, katılım hisse fonlar ve endeks fonların dahil olduğu ağırlıklı ortalama yöntemiyle üretilmiş) yatırım yapıldığı varsayıldı. Tabi ki BES’te daha iyi getiri sağlayan hisse fonlar olduğu gibi, getirisi ortalamanın altında kalan hisse fonlar da var. Aynen borsada getirisi binlerle ifade edilen hisse senetlerinin yanında, zarar ettiren hisse senetlerinin olması gibi.  

ÇALIŞMA YÖNTEMİ

-Bu çalışma için her ayın ilk işlem günü o dönemde geçerli brüt asgari ücretin %3’ü ile aynı anda iki yatırım portföyü oluşturuldu. Birinci portföyün BES’teki hisse fon endeksine yatırım yaptığı varsayıldı.  İkinci portföye ise borsa yatırımını temsilen doğrudan BİST 100 endeksi alındı.   

-31 Aralık 2012’de 785,79 seviyesinden başlayan BİST 100 endeksi, yükselişini 31 Aralık 2020 tarihinde 1479,91’e dek sürdürdü. Bu dönemde BİST 100’ün getirisi %88 olarak gerçekleşti. BİST 100 yatırımı yapan portföyde biriken endeksin yüzde 2,5’u kadar temettü getirisi olduğu varsayıldı. Her yıl haziran ayında temettü getirisi birikime eklendi.

-Aynı dönemde BES hisse fon endeksi 0,050544’ten başladığı dönemi 0,113627’ten kapatırken %124 getiri sağladı.  BES hisse fonlarda temettüler zaten otomatik olarak portföye dahil edildiği için herhangi bir işlem yapılmadı.

-31 Aralık 2020 tarihinde BES hisse fon endeksindeki birikimin getirisi üzerinden %5 vergi kesintisi yapıldı. BİST 100 yatırımının vergi kesintisi olmadığı (borsadaki hisse senedi yatırımlarının gelirinden stopaj kesilmediği için) varsayıldı.

-BES hisse fon endeksindeki birikim, fon toplam gider kesintisi yapıldıktan sonraki net rakam iken, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılmadığı varsayıldı. BİST 100 yatırımının üzerinden ise binde 2 kurtaj kesintisi yapıldı.

-BES hisse fon endeksine yapılan yatırım karşılığında elde edilen %25* devlet katkısı için, getiri hesaplanmadı. Devlet katkısı fonunun getirisi de BES hisse fon portföyüne ilave edilseydi, getiri farkı daha da açılacaktı. 

SONUÇ

Çokça şikayet edilen BES’teki hisse fonların ağırlıklı ortalamasından elde edilen endekse yatırım yapan portföyün getirisi, doğrudan borsada BİST 100’e yatırım yapan portföyün getirisinden daha fazla oldu. Bunun üzerine BES’teki %25* devlet katkısı da ilave edildiğinde fark açıldı.

BES hisse fon endeksine yatırım yapan portföyün getirisinin BİST 100 endeksine yatırım yapan portföyden daha fazla olmasında iki etken söz konusu olabilir. Birincisi portföy yöneticilerinin, borsada işlem gören şirketler arasından en karlı olanları hisse fonların portföyüne aldıkları ve bunun da hem temettü verimi hem de fiyat performası sağladığı söylenebilir. Diğer yandan portföy yöneticileri piyasadaki dalgalanmalardan faydalanarak veya fon portföyünü hedge ederek hisse fonların getirisini artırmış olabilir.

*22 Ocak 2022 Cumartesi ve 31727 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile devlet katkısı %25’ten %30 çıkarıldı.