ÇALIŞANLAR KENDİ ŞİRKETLERİNE YATIRIM YAPABİLECEK

Bireysel Emeklilik sisteminin iyileştirilmesi konusunda yapılan çalışmalara bir yenisi daha eklendi. Çalışanlara Yönelik Grup Emeklilik Fonlarının kurulması konusunda SPK karar aldı. Bu karar doğrultusunda bir işveren veya işverenin grup şirketleri tarafından ihraç edilen ve borsada işlem gören hisse senetleri, borçlanma araçları ve diğer sermaye piyasası araçlarına yatırım yapmak üzere, grup emeklilik fonları kurulabilecek. Yani, yatırım yapılabilir notuna sahip, halka arz edilmiş hisse senedi, borçlanma aracı veya diğer sermaye piyasası araçlarından herhangi birisine sahip olan işveren veya işverenin grup şirketlerinde çalışanlar,  bu varlıklara yatırım yapan fonları alabilecekler. Yurtdışında bireysel emeklilik sistemlerinde bu yöntem çok yaygın olarak kullanılıyor. Çalışanlar bireysel emeklilik sistemine ödedikleri katkı paylarını, fonlar aracılığıyla, kendi çalıştıkları şirketlerin hisse senetleri ve borçlanma araçlarına yönlendirebiliyor. Böylece hisse senetlerine yatırım ile şirketin karından pay alma olanağı bulurken, borçlanma araçlarının faizlerinden faydalanabiliyorlar. Bu durumda bizim borsamızda işlem gören ve yatırım yapılabilir nota sahip şirketlerin, hisse senetlerine ve borçlanma aracı, kira sertifikası ve diğer sermaye piyasası araçlarına yatırım yapan grup emeklilik fonları kurulabilecek. Örneğin Koç grubu çalışanlarının otomatik katılım kapsamında kesilen katkı payları ile portföyüne koç grubuna ait şirketlerin hisse senetleri ve tahvillerini alan bu tür fonlara yatırımı mümkün olacak. Şimdi diyeceksiniz ki, zaten bu tür fonlar vardı. Örneğin Allianz Yaşam ve Emeklilik Koç İştirak Endeksi Emeklilik Yatırım Fonu var. Fark nerede?

PORTFÖY SINIRLAMALARI

İlk fark her şirket ve şirket grubunun hisse senedi ve borçlanma araçlarından oluşan fon, kendi çalışanlarına yönelik olarak kurulacak. Yukarıda bahsedilen fon emeklilik şirketinin Koç grubunda çalışmayan katılımcılarına da açık. İkinci olarak da mevcut bu tür fonlar için yatırım sınırlamaları var. Örneğin, mevcut durumda fon portföyünün %10’undan fazlası bir tek şirketin para ve sermaye piyasası araçlarına yatırılamaz. Fonun %5’inden fazla yatırım yaptığı aynı şirkete ait para ve sermaye piyasası araçlarının toplamı fon portföyünün %40’ını aşamaz.  Fon tek başına hiçbir şirkette sermayenin ya da tüm oy haklarının %5’ine veya daha fazlasına sahip olamaz. Yeni kurulacak olan Çalışanlara Yönelik Grup Emeklilik Fonlarında bu sınırlamalar kaldırılıyor. Dolayısıyla işverenin veya grup şirketlerinin hisse senetleri ve borçlanma araçlarına yatırım yapan bir fonun tamamı bu varlıklardan oluşabilecek.

DERECELENDİRME ZORUNLULUĞU

Peki, her şirketin ve/veya grup şirketinin hisse senedi veya borçlanma aracı, ihraç etmesi mümkün mü? SPK’nın belirlediği kriterleri taşıyan şirketler, hem hisse senetlerini hem de borçlanma araçlarını halka arz edebilirler. Bu şirketlerin ‘yatırım yapılabilir’ notuna sahip sermaye ve para piyasası araçları da Çalışanlara Yönelik Grup Emeklilik Fonlarının portföylerine alınabilir.

KESİNTİ AVANTAJI

Otomatik Katılım sisteminde çalışanlardan giriş aidatı alınmıyor, katkı paylarından yönetim gider kesintisi de alınmıyor. Çalışanlara sunulan fonların portföy toplamları üzerinden yapılan fon toplam gider kesintisi var sadece. Bu fonların toplam kesintileri yıllık 0,85 ile sınırlı. Çalışanlara Yönelik Grup Emeklilik Fonları’nın kesintilerinin de yıllık 0,85’in üzerinde olmayacağını düşünebiliriz.  

HALKA ARZA TEŞVİK

Çalışanlarından katkı payı keserek bireysel emeklilik sistemine aktaran işverenler arasında zaman içerisinde hisse senetlerini halka arz etme ve borçlanma senetleri ihraç etme kültürü gelişebilir. Böylece bireysel emeklilik sistemiyle hedeflenen amaçlardan birine; sermaye piyasalarının geliştirilmesi ve derinleştirilmesi amacına doğru bir yolculuk başlayabilir.

Ancak şirketlerin finansal yapısının bozulması ve derecelendirme notunun düşmesi halinde, fonların değerinin düşmesi ve dolayısıyla çalışanların maruz kalacağı zararlardan nasıl korunacağı, zararın nasıl tazmin edileceği konularının da üzerinde düşünmekte fayda var.

TEB PORTFÖY YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRÜ SELİM YAZICI:

Çalışanlara yönelik Grup Emeklilik Fonlarının hem sermaye piyasalarının gelişimi hem de grup fonlarının gelişimi açısından faydalı bir uygulama olacağını düşünüyorum. Şirketler, kendi çalışanları ile birlikte, ortaklık payları ve borçlanma araçlarındaki yatırımcı gelişimini sağlarken, çalışanlar da kendi şirketlerinin bir anlamda sermayedarı olma fırsatını daha kolayca yakalayabilecekler. Dolayısıyla şirket-çalışan arasındaki sinerjinin de artırıldığı bir süreç olacaktır. Çalışanlara sağlayacağı bir diğer fayda da bireysel emeklilik sisteminin başta vergi avantajı olmak üzere pek çok avantajından da bu şekilde faydalanılabilecek olması. Son olarak grup fonlarının yönetim ücretlerinin de diğer fon gruplarından daha düşük olduğunu göz önüne alırsak bu da ilave bir fayda olarak çalışanlara yansıyacaktır.

Bu sistemden faydalanabilmek için şirketlerin ve/veya grup şirketlerinin sadece borsada payları işlem gören şirketlerden oluşması gerekmiyor, sermaye piyasası aracı ve/veya borçlanma aracı ihraç eden şirketlerin çalışanları bu sistemden faydalanabiliyorlar. Bu noktada şirketin belli bir yatırım notuna sahip olması gerekecektir. Son olarak bu şekilde sistemin daha fazla şirketin halka arzını teşvik edeceğini düşünüyoruz.