ALİ OKS’DE NE KAZANDI?

Ali, 2017 yılında OKS’ye dahil edilen bir işçi. Asgari ücretle çalışıyor. Geçen yıl asgari ücrete yapılan yaklaşık %30’luk zam nedeniyle asgari ücretin üzerine zam alamadı. Muhtemelen 2019’u da asgari ücretle geçirecek. Ali özel sektörde çalıştığı için maaşını ayın sonunda alıyor. Henüz zammın ne olduğunu bilmiyor. Bakalım göreceğiz, patronu Ali’nin ücretini asgari ücretin üzerine çıkaracak mı?

Neyse, biz geçtiğimiz yıla bir bakalım. Ali, geçen yıl sistem tarafından otomatik olarak Standart fona yönlendirildi. Fon işlerinden çok anlamayan Ali, fon dağılım değişikliği yapmadı. Sistemin kendisine sunduğu standart fonla yatırıma devam etti.

 Ali’nin maaşından 2017 yılında aylık 53 liradan 583 lira katkı payı kesildi. 2018’de de aylık 60 lira katkı payı ile sisteme toplam 1,303 lira yatırdı. Devlet katkıları hesabında enflasyon oranında değerlenmeyi bekliyor. Alinin birikimi geçen yıl başlangıç fon endeksinde 614,33 lira birikime ulaşarak  enflasyonunun altında kalmıştı. Bakalım Ali bu yıl OKS’den ne kazandı? İki yıllık getirisi enflasyonu yenebildi mi? Parasını hangi yatırım araçlarında değerlendirseydi daha çok kazanacaktı?

Bu arada asgari ücretin üstünde gelir elde edenler için bir ipucu verelim: Brüt ücretiniz asgari ücretin kaç katı ise, Ali’nin ulaştığı birikimlerini bu katsayı ile çarparak siz de kendi hesabınızdaki birikimleri karşılaştırabilirsiniz. Böylece ortalama fon getirilerinin ne kadar üstünde veya altında getiri sağladığınızı görebilirsiniz.

2018’DE STANDART FONDAYDI

Ali ücretini ay sonunda alıyor. Bu nedenle hesaplamalarda her ayın birinde Ali’nin OKS hesabına fon aldığı varsayıldı. 2017 yılını başlangıç fonlarında geçiren Ali, 2018’in Şubat ayı itibariyle standart fona yönlendirildi. Bu nedenle katkı payları bir yıl başlangıç fonunda, onbir ay (sistemde toplam 23 ay) da standart fonlardan oluşturulmuş endeksle değerlendi. Bu hesaba göre Ali’nin birikimleri standart fonda, 1,457 liraya ulaştı.

BAŞLANGIÇ FONUNDA KALSAYDI

Bütün BES şirketlerinin çalışanlara sunduğu başlangıç fonlarını eşit ağırlıklandırarak oluşturduğumuz endekste, on bir ayda %15 getiri söz konusu. Bilindiği gibi bu fonların içeriğinde asgari %60 oranında mevduat veya katılma hesapları olması gerekiyor. Bu nedenle riski düşük ama getirisi de düşük olan bir yatırım aracıdır başlangıç fonları. Ali başlangıç fonunda kalsa idi, geçen yıl 614,33 olan parasının üzerine gelen katkı paylarıyla ve getirileriyle, bu yıl birikimi 1500 liraya ulaşacaktı.  

DOLARA YATIRIM YAPSAYDI

Bu yıl dolarda yaşanan hızlı yükseliş nedeniyle elinde dolar veya dolara endeksli yatırımı olanlar iyi kazandı. Ali, OKS’ye dahil olduğundan beri, her ay parasının katkı payı kadarlık kısmını dolara yönlendirseydi, iki yılda parası ne olurdu sorusunun cevabını arıyoruz. İlk yıl aylık 53 lira, ikinci yıl aylık 60 lira olan katkı payları ile dolar alsaydı, Ali’nin iki yılın sonunda 1,666 lirası olacaktı.

ALTIN ALMIŞ OLSAYDI

Pek çok kişi BES’i eleştirirken, kenara her ay bir çeyrek atarım daha iyi getiri sağlarım, iddiasında bulunuyor. Ali’nin her ay çeyrek altın alacak parası yok. Bu nedenle hesap gram altın üzerinden yapıldı. 2017’nin şubat ayından itibaren katkı paylarını bankadaki hesabından gram altın almak için kullanmış olsaydı, Ali’nin 1,666 lirası olacaktı. Yani altın ve dolar eşit getiri sağlamış olacaktı.

ENFLASYONA KARŞI KAZANDI MI?

Bu yıl yaz ortalarında hızlanan enflasyon, bütün yatırım araçlarının getirilerini eritti, törpüledi. OKS’ye girdiğinden beri Ali, her ay enflasyon kadar getiri sağlayabileceği bir yatırım aracı tesbit edebilseydi ve buna yatırım yapsaydı, Alinin parası yirmi üç ayın sonunda 1,513 TL’ya ulaşacaktı.  

DEVLET KATKISI NE KADAR?

Ali’nin bin liralık başlangıç devlet katkısı, bu katkıya ilişkin taahhüt hesabında duruyor. Ocak ayında yılda bir kez olmak üzere değerlemeye tabi tutulacak ve aylık enflasyon oranında devlet katkısı taahhüt hesabında değerlenecek. Ayrıca katkı paylarının %25*i oranında hesaplanan devlet katkıları da yine devlet katkısı taahhüt hesabında. Toplamda 1,326 lira devlet katkısı hesaplarında değerleniyor.

Peki, Ali OKS’ye dahil olmakla ne kazandı, ne kaybetti? Görüntüde dolara ve altına karşı OKS’deki birikimi ezilmiş gibi görünse de, kendi isteğine kalsaydı, Ali gerçekten de maaşının bir kısmını ayırarak, her ay dolar ya da altın alabilecek miydi? Çok büyük olasılıkla hayır. Halbuki OKS’de hesabından otomatik olarak kesilen para onun adına yatırıma yönlendiriliyor ve değerleniyor. Üstelik bir de diğer cebinde devlet katkıları da birikmeye ve değerlenmeye devam ediyor.

*22 Ocak 2022 Cumartesi ve 31727 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile devlet katkısı %25’ten %30 çıkarıldı.