BES TEMİNATLI KREDİ NASIL KULLANILACAK

3 Haziran 2024 tarihinde bireysel emeklilik sisteminde BES teminatlı kredi (Alacağın Devri, Alacağın Temliki) uygulaması başladı. Uygulamanın amacı sistemdeki katılımcıların ani olarak ortaya çıkan nakit ihtiyaçlarının giderilmesi ve katılımcıların sistemde daha uzun süre kalmaları. Çünkü bireysel emeklilik sistemine giren katılımcıların yaklaşık yarısı emeklilik hakkı kazanamadan sistemden ayrılıyor ve bu katılımcıların en büyük ayrılma nedeni toplu para ihtiyacı.

Özellikle 18 yaş altının sisteme dahil olmasıyla doğumdan, 56 yaşına dek sürecek bir yatırım yolculuğundan söz ediyoruz. Bu yatırım yolculuğunda evet, katılımcıların zaman zaman daha önce hiç hesapta olmayan harcamaları olacak. Hayat bu, neyi ne kadar planlayabiliriz ki? Bu 56 yıllık yolculukta katılımcıları yalnız bırakmak, nakit ihtiyaçlarını nasıl hallederlerse halletsinler demek de çok büyük bir haksızlık. İşte sistemi katılımcının yanında konumlandırmak için atılan iki adımdan birisi gerçekleştirildi. Katılımcılar ani nakit ihtiyaçlarında BES birikimlerini teminata vererek banka kredisi (şimdilik sadece ihtiyaç kredisi) kullanabilecekler. (Diğer adım kısmi çekim hakkı. Kısmi çekim hakkı da 1 Temmuz 2024 tarihinde yürürlüğe girecek.)

BES TEMİNATLI KREDİNİN GETİRİSİ

BES teminatlı kredi uygulamasından hem gönüllü BES tarafındaki katılımcılar hem de OKS (Otomatik katılım Sistemi) çalışanları faydalanabilecek. Uygulamanın katılımcı açısından en büyük getirisi, BES birikimlerinin nakit ihtiyaçlarını çözüme kavuşturacak bir teminata dönüşebilmesi. Katılımcılar BES birikimlerini bankalarda teminata vererek, karşılığında kredi kullanabilecek. Böylece katılımcı sistemde geçirdiği süreden kaynaklanan haklarını kullanmaya devam edebilecek. Ama ihtiyacı olan likiditeye de ulaşmış olacak. Bankada kredi ilişkisi ayrı bir kanalda devam ederken, BES içinde katkı payı ödemeye devam edebilecek. Devlet katkısı alabilecek. Teminat dışı birikimleri varsa, onlarda fon dağılım değişikliği yapabilecek, BEFAS’tan fon seçebilecek, emeklilik planı değişikliği yapabilecek. BES teminatlı kredi uygulamasından katılımcının TC kimlik numarası altındaki bütün sözleşmeleri faydalanabilecek. En yeni sözleşmedeki birikimlerden başlanarak kredi ihtiyacına göre en eski sözleşmeye doğru ilerlenecek.

KISITLAMALAR

Burada hemen akla şu soru gelebilir: Peki, sistemdeki bütün sözleşmelerdeki bütün birikimler teminata alınabilir mi? Bunun istisnaları var mı? Evet, öncelikle katılımcıların sadece kendi birikimleri teminata verilebilecek. Devlet katkısı fonlarındaki birikim karşılığında kredi kullanılamayacak. Ayrıca bazı sözleşmelerdeki birikimler de kredi karşılığı olarak kullanılamayacak. Bunlar sırasıyla,

-Üzerinde haciz, rehin olan sözleşmeler,

-İşveren grup emeklilik sözleşmeleri,

-Emeklilik gelir planındaki sözleşmeler,

-Sonlanma sürecindeki sözleşmeler,

-Kısmi ödeme hakkını kullanmış ve sistemde kalma taahhüdü devam eden sözleşmeler,

-Aktarım sürecindeki sözleşmeler,

-Aktarımla gelen sözleşmeler altı ayı tamamlamadıkça BES teminatlı kredi uygulamasına konu olamıyor.

BES TEMİNATLI KREDİNİN GÖTÜRÜSÜ

BES teminatlı kredinin ilk götürüsü ödenecek kredi faizidir. Katılımcı nakit ihtiyacını BES birikimlerini bozmadan karşılayabilecek ama bunun bedeli olan faizi ve anaparayı bankaya geri ödemekle yükümlü. Ayrıca BES teminatlı krediler karşılığında talep edilen bir de kredi tahsis ücreti ve gerek olmamasına rağmen talep edilen hayat sigortası söz konusu. Dolayısıyla katılımcının başlangıçta kredi faizi ve tahsis ücretlerini bilmesi ve ödeyeceği maliyetleri sistemdeki birikimin getirisiyle karşılaştırması gerekir. Eğer kullanılacak kredinin maliyeti ile teminata verilen birikimlerin getirisi birbirini karşılıyorsa veya maliyet daha düşük ise bu katılımcı açısından avantajlıdır. Ama kredi maliyeti teminattaki birikimlerin getirisinden büyük ise o zaman belki de normal kredi başvurusunda bulunmak daha avantajlı olabilir.

UYGULAMANIN İŞLEYİŞİ

BES teminatlı kredi uygulamasının işlemesi için öncelikle EGM nezdinde kurulacak bir dijital platforma bu krediyi kullandırmak isteyen bankalar üye oluyor. Halihazırda TEB, İş Bankası Halkbank ve Albaraka sisteme üye olarak BES teminatlı kredi kullandırmaya başladılar.

BES teminatlı kredi kullanmak isteyen katılımcılar bu bankalara başvuracaklar ve birikimlerinin teminata alınmasını isteyecekler. Bankalar EGM nezdindeki dijital platformdan katılımcının birikimlerini sorgulayacak ve istenilen kredinin en fazla %20 fazlasına kadar bölümünün teminata alınmasını talep edecekler. Platformdan bu talebi alan sözleşmenin olduğu BES şirketi, talep edilen birikimi (fon dağılımını bozmayacak şekilde) nakde döndürecek ve katılımcının faizli/faizsiz tercihine göre Türkiye Hayat Emeklilik Alacağın Devri Dengeli Katılım Değişken Fonuna veya Anadolu Hayat Alacağın Devri Dengeli Değişken Fonuna aktaracak. Bu fonlar sadece uygulamayı kullanan katılımcılara sunulacak.

Kredinin vadesinin sonuna kadar teminata alınan birikimler, alacağın devri fonunda değer kazanmaya devam edecek. Katılımcı teminata alınan birikimlerini diğer birikimlerinin yanında görebilecek. Ancak bunlar üzerinde tasarrufta bulunamayacak.

Katılımcı krediyi tamamen kapattığında banka otomatik olarak bu bilgiyi platform üzerinden paylaşacak. Bunun üzerine BES şirketi alacağın devri fonundaki birikimleri nakde döndürerek, katılımcının mevcut fon dağılımı tercihine uygun fonlarla yatırıma yönlendirecek.

Peki, kredi kapatılmazsa, taksitler vadesinde ödenmezse ne olacak? Katılımcının en az iki kredi taksidini vadesinde ödememesi halinde banka katılımcıya 30 gün süre verecek. Eğer bu 30 günlük sürenin sonunda taksitler ödenmezse, katılımcının sözleşmesi sonlandırılacak ve hem serbest fonları, hem devlet katkısı fonları, hem de alacağın devri fonunda teminatta olan birikimi nakde döndürülecek. Öncelikle bankanın kredisi kapatıldıktan sonra varsa kalan birikimler ve hak kazanılan devlet katkıları katılımcıya ödenecek. Bu durumda katılımcının sistemdeki bütün hakları son bulacak.