BES BİRİKİMLERİ KARŞILIĞINDA KREDİ

28 Mart 2023 tarihinde Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında değişiklik içeren düzenleme, Resmi Gazete’de yayınlanmıştı. Değişikliğe göre; BES birikimleri teminat olarak gösterilerek, bankalardan uygun faizli kredi çekmek mümkün hale geliyordu. Yönetmeliğin uygulamaya alınması için 6 aylık bir süre tanınmış ve BES şirketleriyle, Takasbank ve bankaların birlikte çalışabileceği altyapının oluşturulmasından EGM (Emeklilik Gözetim Merkezi) sorumlu tutulmuştu. Normalde eylül ayının sonunda yürürlüğe girmesi beklenen yönetmelik altyapı çalışmaları nedeniyle uygulamaya alınamamıştı. Şimdi yapılan yeni düzenlemeler, BES birikimlerinin bankalarda teminata verilerek, karşılığından kredi kullanılabilmesi konusunda, önemli bir adımın daha atıldığını gösteriyor. Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu’ndan yapılan açıklamaya göre; ‘Alacağın Devri’ fonları kurularak, uygulamaya bir adım daha yaklaşılıyor. Gelin; bu hafta hem yeni düzenlemelere bir göz atalım, hem de BES birikimleri karşılığında nasıl kredi kullanılabileceğini öğrenelim:

ALACAĞIN DEVRİ FONLARI KURULUYOR

BES birikimlerinin bankalarda teminat olarak kullanılabilmesi hukuki terimle ‘Alacağın Devri’ olarak adlandırılıyor. Katılımcı, kendi BES şirketine talepte bulunarak, birikimlerinin bir kısmı veya tamamı karşılığında, bankadan kredi kullanabilecek. 

Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu’ndan yapılan açıklamaya göre Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkındaki Yönetmeliğin ‘Alacağın Devri’ maddelerine istinaden, faizli ve faizsiz olmak üzere iki adet ‘Alacağın Devri Fonu’ kurulmasına karar verildi. Anadolu Hayat, faizli alacağın devri fonunu kurarken; Türkiye Hayat, faizsiz alacağın devri fonunu kuracak. ‘Alacağın Devri Sözleşmesi’yle kredi kullanmak isteyen katılımcıların birikimleri faizli-faizsiz olmasına göre bu iki fondan birinde yatırıma devam ederken, katılımcılar bankalardan kullandıkları kredileri nakit olarak çekebilecekler.

HANGİ SÖZLEŞMELER KARŞILIĞINDA KREDİ KULLANILACAK

Üzerinde haciz, rehin, iflas vb tedbir kararı olan sözleşmeler ile işveren grup emeklilik sözleşmelerindeki birikimler kredi karşılığında teminat gösterilemeyecek. Tabi ki devlet katkıları da alacağın devri sözleşmelerine konu olamayacak. Katılımcı sadece kendi birikimini teminat gösterebilecek. Birikiminin tamamı veya bir kısmı, katılımcının BES şirketiyle yapacağı ‘alacağın devri sözleşmesiyle’ bu amaçla kurulmuş fonlara devredilecek. 

Banka ile alacağın devri sözlemesi imzalayan katılımcının, BES birikimlerinden satış yapılarak önce nakde dönülecek. Satış yapılacak fon tutarı kullanılacak kredi tutarının yüzde 20’sine kadar fazla olabilecek. Katılımcının mevcut fon dağılımına uygun olarak, fonların satışından elde edilecek nakit, fonlarının faizli-faizsiz olmasına göre ‘Alacağın Devri Fonlarında’ değerlenmeye devam edecek. Katılımcının kredisi sabit ve üzerine faiz ilave edilirken, ‘Alacağın Devri Fonlarında’ değerlendirilen birikimde değer kayıpları oluşabilir. Katılımcı bu tutar üzerinde, herhangi bir işlemde bulunamayacak. Muhtemeldir ki; alacağın Devri Fonları’nın portföy yapıları kamu tarafından belirlenerek, riskler dengelenmeye çalışılacaktır.

Alacağın devri sözleşmesi ile birikimlerini bankaya teminat olarak veren katılımcılar, bu sözleşme sonlanmadan yani mevcut banka kredisini kapatmadan, yeni bir alacağın devri sözleşmesi imzalayamayacak, birikimlerini başka bir şirkete aktaramayacak, sözleşmesini sonlandıramayacak, emeklilik hakkını kullanamayacak. Yani ‘Alacağın Devri Sözleşmesi’ ile katılımcı birikimleri üzerindeki hakların bir kısmından da feragat etmiş olacak. Büyük olasılıkla kısmi çekiş hakkı da kullanılamayacak. Ama fon dağılım değişikliği, emeklilik planı değişikliği, ara verme, BEFAS’tan fon seçimi gibi haklar kullanılmaya devam edilebilecek.

BANKA KREDİSİ ÖDENMEDİĞİNDE

Katılımcı Alacağın Devri Sözleşmesi karşılığında bankadan kullandığı krediyi vadesinde ödemez ise borç ‘muaccel’ hale gelecek. Banka borcun muaccel hale gelmesinden 30 gün sonra kalan alacağını ‘Alacağın Devri Fonu’ndaki tutardan tahsil etmek için talepte bulunabilecek. Bu durumda katılımcının emeklilik sözleşmesi sonlandırılarak, bankaya olan borcu kapatılacak, üstte para kalıyor ise kalan tutar katılımcıya ödenecek.

KREDİ BORCU ÖDENDİĞİNDE

Katılımcı bankaya olan borcunu vadesinde ödediğinde, banka bunu EGM’ye bildirecek. EGM de bu bilgiye istinaden BES şirketini, bilgilendirecek. BES şirketi bu bilgiyi aldıktan sonra iki gün içinde ‘Alacağın Devri Fonunda’ki birikimi nakde döndürerek, katılımcının BES şirketi nezdindeki güncel fon dağılımına uygun fonların alınması talimatını verecek. Böylece katılımcı bütün birikimlerini kendi hesabında görebilecek ve yatırıma devam edecek. Bu işlemler nedeniyle yapılan fon alım-satımları, katılımcının fon dağılım değişikliği hakkından düşülmeyecek.

Diğer yandan Alacağın devri fonlarındaki birikimde artış olursa; katılımcı kullandığı kredi ve faizlerinin ‘Alacağın Devri Fonuna’ devredilen birikiminden ödenmesini talep edebilecek.

AVANTAJ-DEZAVANTAJLARI

Katılımcıların kısa vadeli nakit ihtiyaçlarının çözümüne yönelik bu düzenleme, doğru kullanıldığında katılımcılar için büyük bir avantaj sağlayacak. Normalde, bankalardan daha yüksek faizle kredi kullanabilecek olan katılımcılar, bu uygulamayla daha düşük faizli kredi kullanabilecekler. Ancak bu uygulama, olası kriz dönemlerinde ve gereksiz kullanımlarda, sistemden çıkışların artmasına neden olarak, sistemin gelişim hızını düşürebilir.

BİR HİZMET BEDELİ VAR MI?

Katılımcının ‘Alacağın Devri Sözleşmesi’ ile birikimleri karşılığında kredi kullandığı bu işlemler için EGM; BES şirketleri, Takasbank ve bankaları entegre edecek bir altyapı kuracak. Bu kapsamda EGM’nin alabileceği hizmet bedelleri Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun görüşü alınarak belirlenecek. ‘Alacağın Devri Sözleşmesi’nden kaynaklanan her türlü vergi, harç ve masraflar Alacağın Devri Sözleşmesini imzalayan katılımcı tarafından ödenecek.

**Para Dergisi’nin 10-16 Aralık 2023 tarihli sayısında yayınlanmıştır.