DEPREM SONRASI KAYNAK ARAYIŞINA ÇÖZÜMLER

Mar 6

Mar 6 DEPREM SONRASI KAYNAK ARAYIŞINA ÇÖZÜMLER

Deprem bütün yıkıcılığı ile ekonominin üzerine, insanların üzerine çöktü. Her ne kadar ulusça yardım kampanyalarıyla deprem bölgesine yardımlar gitse de, hayatın yeniden düzene girmesi uzun bir süreç alacak gibi görünüyor. Bu dönemde afetten zarar görenler, acil ihtiyaçlarını gidermek, yeniden bir hayat kurabilmek için kaynağa ihtiyaç duyuyor. Kamusuyla, özeliyle bütün kurumlar afetten zarar görenlerin yaralarını sarmak, dertlerine çare olmak için uğraşıyor. Böylesi bir dönmede mirastan, varisten bahsetmek çok acı gelebilir. Ama gençlerin, çocukların, bebelerin yeniden bir yaşam kurabilmeleri, eğitimlerine, uğraşlarına dönebilmeleri gerekiyor. İşte bu noktada bankalarda, sigorta şirketlerinde, bireysel emeklilik sisteminde, borsada mirastan kaynaklanan alacaklar olabilir. Gelin bunları nasıl arayıp, sorabileceğinize bir bakalım.

Kişisel Verileri Koruma Kanunu uyarınca hiç kimse bir başkasının verilerine ulaşamıyor. Bu nedenle öncelikle varislerin durumlarını kayda geçirmeleri gerekiyor. Varisler nüfus müdürlüğüne 10 gün içinde müracaat edip, ‘ölüm’ bilgilendirmesi yapmalarının ardından ‘UYAP’ üzerinden ‘veraset ilamı’ (mirasçılık belgesi) alabiliyorlar. Bunun yanında noterler ve sulh hukuk mahkemesi kararıyla da veraset ilamı çıkarılabiliyor. Veraset ilamı alındıktan sonra ‘E-devlet’ üzerinden ‘muris’in yani miras bırakanın verilerine ulaşılabiliyor. (Murisin verilerine E-devlet üzerinden ulaşabilmek için TC kimlik numarasının bilinmesi gerekiyor.) 12 Mart 2023 tarihli ‘BAZI ALACAKLARIN YENİDEN YAPILANDIRILMASI İLE BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN’ da yapılan düzenleme ile OHAL bölgesinde vefat edenlerin mirasçıları gelir vergisi ve veraset-intikal vergisinden muaf tutuldular. Böylece mirasçılara kalan paralar, birikimler üzerinden gelir vergisi stopajı yapılmayacak, veraset ve intikal vergisi ödenmeyecek.

E-DEVLET ÜZERİNDEN SORGULAMA

Herkes kendi banka hesaplarını, bireysel emeklilik birikimlerini, varlıklarını veya kendi hayat sigortasını, gayrımenkullerini tabi ki biliyordur. Ama vefat edenlerin menkul veya gayrımenkul varlıklarının alınabilmesi için bazı hukuki yolların takip edilmesi gerekiyor. Muris olanlar kendilerine miras kalan varlıkları E-Devlet hesapları üzerinden sorgulayabiliyor. Gayrımenkuller, taşıt araçları, banka hesapları, borsa yatırımlarına, yatırım fonlarına E-devlet üzerinden erişmek mümkün.

BANKA HESAPLARINA ERİŞİM

Varisler veraset ilamı aldıktan sonra ‘murisin’ yani miras bırakanın banka hesaplarına, kendi E-devlet’ şifreleri ile ‘Mevduat/Katılım Fonu Hesabı Bulunan Banka Sorgulama’sı yaparak ulaşabilirler. Ölen kişiye ait banka kasası olduğundan şüpheleniliyor fakat hangi bankada olduğu bilinmiyor ise, sorgulamak için veraset ilamı ile bütün bankaların genel merkezlerine müracaat ederek tarama yapılmasını isteyebilirler.

BORSA VE YATIRIM FONLARINDAKİ BİRİKİM

Murisin borsa yatırımları, yatırım fonu, hisse senedi, varant gibi yatırımları varsa, varislerin bunu öğrenmek için veraset ilamı ile MKK’ya (Merkezi Kayıt Kuruluşu) müracaat etmesi gerekiyor. E-devlet üzerinden de murisin MKK kayıtları sorgulanabilmekte ve saklamada bulunan hisse senedi, yatırım fonu gibi varlıkları izlenebilmektedir. Ancak bu varlıkların satışının yapılabilmesi için öncelikle Borsa İstanbul’dan parasal tutarının öğrenilmesi gerekmekte.

BES BİRİKİMLERİNİ BULMAK

TSB (Türkiye Sigorta Birliği)’ne göre deprem bölgesinde 1,5 milyon BES’li bulunuyor. Bunların birikimleri yaklaşık 25 milyar lira civarında. Vefat veya malüliyet nedeniyle sistemden ayrılanlar kendi birikimleri ile devlet katkılarının tamamını alarak sistemden çıkabiliyorlar. Depremde ağır yaralanan yani malül olanların bireysel emeklilik sistemindeki birikimlerini alabilmek için tam teşekküllü bir devlet hastanesine müracaat ederek, en az yüzde 60 oranında, çalışma ve meslekte kazanma gücünü kaybettiğini gösteren sağlık raporu almaları gerekiyor. Vefat halinde ise, varisler veya lehdarlar eğer murisin hangi BES şirketine katkı payı ödediğini biliyor ise doğrudan bireysel emeklilik şirketine veraset ilamı ile taleplerini iletebilir. Murisin birikimlerinin hangi emeklilik şirketi nezdinde olduğu bilinmiyor ise EGM (Emeklilik Gözetim Merkezi) nin ‘Bize Ulaşın’ menüsü üzerinden veraset ilamı ile müracaatları halinde hangi emeklilik şirketinde birikim olduğunu öğrenebilirler. Murisin bireysel emeklilik sistemindeki birikimini alacak olan mirasçılar %5 gelir vergisi stopajını ve veraset ve intikal vergisini ödemeyecekler. Yani kendilerine miras kalan birikimlerin ve devlet katkılarının tamamını hiçbir kesinti olmadan alabilecekler.

Diğer yandan özellikle çalışanlar, otomatik katılım sisteminden ayrıldıklarında birikimlerini, almamış, unutmuş olabilirler. BES şirketleri sistemden ayrılanların birikimlerini banka hesaplarına yatırdığı için E-devlet üzerinden ‘Mevduat/Katılım Fonu Hesabı Bulunan Banka Sorgulama’sı yaparak bu birikimlere ulaşmaları mümkün.

SİGORTA SORGULAMASI

TSB’den yapılan açıklamaya göre OHAL bölgesinde deprem teminatı içeren araç ve konut sigortalarından, 6 Şubat-8 Mayıs 2023 arasında süresi dolan poliçeler, 8 Mayısa kadar uzatılmış oldu. Bölgede yaklaşık 500 bine yakın aracın deprem riski içeren kaskosunun olduğu, bir o kadar da deprem riski içeren konut poliçesinin olduğu ifade ediliyor. Sigortalılar veya varisleri hasar tazmini taleplerini, doğrudan hizmet aldıkları sigorta şirketlerine veya 0850 5029600 numaralı telefona iletebilirler. DASK yaptırılmış ise, başvurular e-devlet, dask.gov.tr ve Alo Dask 125 hattı üzerinden yapılabiliyor. Ayrıca sigorta yaptıran vefat etmiş ise varisleri E-devlet veya SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) üzerinden sorgulama yaparak, tazminat taleplerini bildirebiliyor.

*DASK konusunda detaylı bilgi için Noyan Doğan’ın aşağıdaki linkteki yazısına göz atabilirsiniz. https://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/noyan-dogan/daskin-depremle-sinavi-42229488

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.