DEPREMZEDELERE STOPAJ AVANTAJI — Zeynep Candan Aktaş

Apr 15

Apr 15 DEPREMZEDELERE STOPAJ AVANTAJI

Bireysel emeklilik sistemi şimdiye kadar bütün katılımcılar ve bütün çalışanlara eşit katkı ve avantaj sağlıyordu. BES tarihinde ilk defa şubat ayında yaşanan deprem nedeniyle vefat eden katılımcıların varislerine yönelik özel bir düzenleme yapıldı. OHAL bölgesindeki katılımcı ve çalışanların varislerine miras kalan birikimlerin alınması esnasında vergi avantajı sağlandı. Gelin, bu hafta bireysel emeklilik sistemindeki mevcut stopaj düzenlemesinin ne olduğuna ve yapılan düzenleme ile deprem bölgesindekilere sağlanan avantajlara bir göz atalım.

BES’TE STOPAJ

Bireysel emeklilik sisteminde stopaj sadece katılımcının sistemden ayrılması halinde gündeme geliyor. Katılımcılar sistemde kaldıkları süre boyunca, fonların alım-satımından elde ettikleri gelirler nedeniyle vergi ödemiyorlar. Mevcut durumda bireysel emeklilik sisteminden emeklilik, vefat, maluliyet nedenleri dışında erken ayrılmak isteyenler, sistemde kaldıkları süreye bağlı olarak kademeli bir vergilendirmeye tabi tutuluyorlar. Sistemden 10 yılı tamamlamadan ayrılmak isteyenler yüzde 15 stopaja tabi. 10 yılı tamamladığı halde emeklilik hakkı kazanmadan sistemden ayrılmak isteyen olursa bu kez stopaj yüzde 10’a düşüyor. Tabii ki, sistemden erken ayrılmak isteyen bu katılımcılar, devlet katkılarının da tamamını alamıyor. Sistemde kalınan süreye bağlı olarak devlet katkıları da kademeli olarak hak edilebiliyor.

Peki, devlet katkılarının tamamına nasıl hak kazanılıyor? Katılımcılar sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamladıklarında, devlet katkılarının tamamına hak kazanırken, devlet katkıları ve kendi birikimlerinin getirileri üzerinden de yüzde 5 stopaja tabi tutuluyorlar. Vefat, maluliyet gibi hallerde ise sistemde kalınan süreye bakılmaksızın, devlet katkılarının tamamına hak kazanılırken, birikimlerin getirileri üzerinden yüzde 5 gelir vergisi stopajı kesiliyor.

OHAL BÖLGESİNE ÖZEL

Deprem bölgesinde yaklaşık 1,5 milyon BES ve OKS (otomatik katılım) katılımcısı bulunuyor. Bunların birikimlerinin tutarı 25-30 milyar lira civarında. 12 Mart 2023 tarihinde 32130 sayılı Resmi gazetede yayınlanan ‘Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması İle İlgili Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ ile OHAL bölgesinde deprem nedeniyle veya depremden kaynaklanan yaralanmalara bağlı olarak vefat eden katılımcıların, BES’teki birikimlerine vergi avantajı sağlandı. 6 Şubat 2023 tarihinden itibaren depremde veya depremdeki yaralanmalar nedeniyle daha sonra vefat edenlerin birikimlerinden gelir vergisi stopajı yapılmayacak. Vefat edenlerin birikimleri ve devlet katkılarının tamamı hiçbir kesinti uygulanmaksızın varis veya lehdarlarına ödenecek.

Diğer yandan varis veya lehdarlar kendilerine kalan bu birikimler nedeniyle gelir vergisi beyannamesi vermeyecekler. Başka nedenlerle gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda olanlar dahi bireysel emeklilik sisteminden kaynaklanan bu gelirlerini beyannameye dahil etmeyecekler.

MURİSLER VE LEHDARLAR

Getirilen düzenleme ile sağlanan vergi avantajından BES katılımcısı olup da vefat edenlerin yakınları ve lehdarları faydalanacak. Vefat eden annemin, babamın, veya diğer yakınlarımın bireysel emeklilik sisteminde birikimi olup-olmadığını bilmiyorum, diyebilirsiniz. Bu durumda olanlar veraset ilamı ile EGM’nin (Emeklilik Gözetim Merkezi) internet sitesindeki ‘Bize Ulaşın’ menüsünden müracatta bulunarak, yakınlarının BES sözleşmesi olup-olmadığını ve var ise sözleşmenin hangi bireysel emeklilik şirketinin nezdinde olduğunu öğrenebilirler. Bunun ardından ilgili bireysel emeklilik şirketine veraset ilamı ile başvurarak, yakınlarının birikimi ve devlet katkılarının tamamını gelir vergisi kesintisi olmadan alabilirler.

OHAL BÖLGESİNDEKİ KATILIMCILAR

Diğer yandan deprem nedeniyle pek çok kişi evsiz-barksız kaldı. İşini kaybetti. Bu nedenle katkı paylarını ödemekte zorlananlar olabilir. OHAL bölgesindeki BES katılımcıları dilerler ise katkı paylarını ödemeye ara verebilirler. Peki, katılımcılar bunun için ne yapmalı? Katkı paylarını kredi kartı ile yatıran katılımcılar otomatik ödeme talimatını iptal ederek, diledikleri kadar ödemeye ara verebilirler. Hesaplarından talimatla nakit katkı payı yatıranlar da talimatı iptal ederek katkı payı ödemesini durdurabilirler. Ara verilen bu dönemde katılımcılar birikimlerini yönetmeye devam ederken, sistemdeki birikimler de seçtikleri fonlarda değerlenecektir. Sadece sisteme yeni katkı payı yatırılmadığı için ara verdikleri dönemde katılımcılar devlet katkısı alamayacaklar.

Peki, tekrar katkı payı ödemeye ne zaman başlanabilir? Deprem bölgesinde olsun-olmasın bütün gönüllü BES katılımcıları istedikleri zaman ödemeye ara verebildikleri gibi, herhangi bir tarihte tekrar katkı payı ödemeye başlayabilirler. Bunun için tekrar bankalarına kredi kartı veya havale ile ödeme talimatı vermeleri yeterlidir.

SİSTEMDEN ERKEN AYRILMAK İSTEYENLER

OHAL bölgesinde olup da nakit ihtiyacı nedeniyle sistemden ayrılmak isteyenler için yeni ve farklı bir düzenleme var mı diye aklınıza gelebilir. Maalesef sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamlamadan ayrılmak isteyenler için yeni bir düzenleme yok. Fakat geçen hafta yapılan bir başka düzenleme ile BES birikimlerini bozmadan bankalardan uygun faizli kredi kullanma olanağı sağlandı. 6 ay sonra başlayacak uygulama ile kısa vadeli nakit ihtiyaçları için bankalardan kredi kullanılabilecek. Böylece katılımcıların sistemde kalma süresi uzarken, devlet katkıları ve yüzde 5 stopaj avantajından faydalanma olasılığı artacak.

**Para Dergisi’nin 9 Nisan-15 Nisan 2023 tarihli sayısında yayınlanmıştır.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.