DEVLET KATKISI FONLARINDAKİ HİSSE ORANININ ARTIRILMASI

Deprem her yeri yıkarken, insanlar canlarını kurtarmakla meşgul iken, Borsa İstanbul yönetimi insiyatif alamadı ve borsayı açık tutarak, depremzedelerin bir de finansal afet yaşamasına neden oldu. Çarşamba günü hisse senedi piyasaları kapatılarak son gün işlemleri de iptal edildi. Deprem gerçekten de çok korkunç bir yıkım olmasına rağmen bir o kadar da piyasalarda yıkım gerçekleşti. Uzmanların ifadelerine göre, sistemik risk oluşturarak aracı kurum iflaslarına varabilecek bir durum söz konusu olmuş.

Sadece depremzedeler değil, pazartesi ve salı günü gerçekleşen işlemler ile neredeyse yüzde 15’e yakın zarar depremle meşgul bütün yatırımcıların portföylerini eritti. Şimdi borsa açıldığında bir felaketle daha karşılaşılacağı anlaşıldığından çareler aranmaya başladı. Ne yapsak,  ne yapsak? Kimi Varlık Fonu’nun borsada alım yapmasını, kimi BES fonlarının devreye alınmasını, kimi borsada işlemlerin iptal edilmesini, kimi şirketlerin geri alım yapmasını önerdi. Bu öneriler sonucunda her şeyden habersiz BES katılımcılarının devlet katkılarına 10 gün içinde en az yüzde 30 hisse senedi alınması düzenlemesi hemen yapıldı. Buradan en az 6,8 milyar liralık kaynak hisse senedi piyasasına akacak. İyi, güzel ama gelin bakalım, bu düzenleme BES katılımcılarına ne getirir, ne götürür?

GETİRİLERİ

-Böyle bir düzenleme piyasadaki düşüş baskısının kırılmasına ve bir süre piyasayı canlı tutmaya yarayacaktır.

-Devlet katkısı fonlarının en az %70 oranında kamu borçlanma aracı tutmak zorunda olması nedeniyle, uzun yıllardır enflasyon altında getiri sağlayan fonların getirileri, yüzde 30 hisse senedi zorunluluğuyla zaman içinde artacaktır. Özellikle finansal okuryazarlığı yüksek, piyasaları takip eden katılımcılar bu durumdan hoşnut görünüyorlar.

GÖTÜRÜLER

-Düzenlemenin zamanlaması yanlış. Borsada ‘düşen bıçak tutulmaz’ diyen büyük yatırımcılar, düşen bıçağı BES katılımcılarının üzerine bırakmış oldu. Her ne kadar kısa vadede (aylık, üç aylık dönem) BES fonlarının alım yapması hisse senedi piyasalarına olumlu yansısa da, orta vadede (1-3 yıllık )  yaşanacak volatiliteyi ve düşüşü engelleyemez.

-Piyasaya taviz niteliği taşıyan bu düzenlemenin arkası gelecektir. Yarın-öbür gün de, bugünden öngörülemeyen daha farklı afetler, olaylar söz konusu olduğunda yine BES fonları devreye alınsın diyenler olacaktır.

-Uzun yıllar, devlet katkısı fonlarının getirilerinden şikayet eden katılımcıları memnun edecek hiç bir şey yapılmadı. Bu kez hisse alım talebi başka yerden geldi ve yapıldı. Örneğin, devlet katkısı fonlarını kendi yönetmek isteyen finansal okuryazarlığı yüksek, oldukça yüklü birikimi olan, bir katılımcı grubu var. Ya da fonlardan yapılan kesintilerin düşürülmesi talep ediliyor.

-Bu yıl devlet katkısı uygulamasının 10. yılı. Yani sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamlayanlar emeklilik hakkı kazanacaklar. 2003 yılında devlet katkısı uygulaması devreye alındığında sisteme 1 milyon yeni katılımcı girmişti. Bu katılımcıların önemli bir kısmı bu yıl sistemden ayrılacak. Bunun yanında deprem bölgesinden veya diğer bölgelerden ekonomik sıkıntı nedeniyle sistemden ayrılma taleplerinin artacağı ön görülebilir bir gerçek. Depremde vefat edenlerin birikimleri de varislerine ödenecek. Yani  bugüne kadar büyüme döneminde olan sistem, artık dağıtım dönemine giriyor, denilebilir. Bu da hisse senetlerinde olası bir aşağı yönlü eğilim halinde sistemden çıkışları hızlandırarak sistemden beklenen faydaların sağlanamamasına neden obilir.

-BES uzun vadeli bir yatırım sistemi. Bu sistem içinde en riskliden en risksize çok geniş bir yelpazede katılımcı var. Toptancı bir anlayışla herkese aynı devlet katkısı fonunu sunmak genelde riski sevmeyen yatırımcıları tedirgin edebilir. (Belki devlet katkısı fonlarında da birkaç farklı risk grubuna uygun fon oluşturulabilir.)

-Borsadaki volatilite artan hisse senedi yatırımları nedeniyle devlet katkısı fonlarında da volatilite yaratacak ve sistemden ayrılmak isteyen katılımcıların şikayetlerine neden olacaktır. BİST 100 endeksindeki değişimin yaklaşık 1/3’ü devlet katkısı fonlarına yansıyacaktır ki, bu da düşüş dönemlerinde sistemden çıkanlar için birikimlerde çok büyük günlük değişimlere neden olabilecektir.

-Son olarak, devlet katkısı fonlarındaki birikimlerin önemli bir kısmı, katılımcıların sistemden erken ayrılarak devlet katkısına hak kazanamaması nedeniyle, hazineye geri iade ediliyor. Borsadaki düşüş dönemlerinde hazineye iade edilen birikimlerde oluşacak değer kayıpları nedeniyle, kamu zarara uğrayabilir.