BES’TE DEVLET KATKISI %30 OLDU
Bireysel emeklilik sisteminde 2013 yılından bu yana uygulanmakta olan yüzde 25 devlet desteği yüzde 30’a çıkarıldı. 22 Ocak 2022 tarihli resmi gazetede yayınlanan düzenlemelerden devlet katkısının yüzde 30’a çıkarılması konusu yayımı tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş oldu. Böylece 22 Ocak 2022 tarihinden itibaren bütün katılımcıların BES hesaplarına yansıyan katkı paylarına yüzde 30 devlet katkısı uygulanacak. Devlet katkıları her TC vatandaşına verildiği için 18 yaş altı olanlar gönüllü BES katılımcıları ve OKS çalışanları yüzde 30 devlet katkısından faydalanabilecek. Hatta hem gönüllü BES’te hem de OKS çalışanları her iki sözleşmelerine de ayrı ayrı devlet katkısı alabiliyor. Bireysel emeklilik sisteminin en büyük cazibesi olan devlet katkılarındaki bu artış, sistemin büyümesi ve gelişmesine mutlaka destek verecektir. Hazır konu açılmışken devlet katkılarıyla ilgili olarak katılımcıların dile getirdiği sıkıntılar ve çözüm önerilerinin neler olduğuna kısaca değinelim.
DEVLET KATKILARININ GETİRİLERİ
Bireysel emeklilik sisteminin ortalama getirilerinde zaman zaman dalgalanmalar yaşansa da uzun vadede getirilerin enflasyon üzerinde gerçekleştiği gözleniyor. Ancak devlet katkısı fonlarını bütünün içinden ayırarak tek başına incelediğimizde, getirilerin enflasyona yenildiği, hatta faizli devlet katkısı fonlarının katılımcıları zarara uğrattığı görülüyor. Bu da devlet katkısının cazibesini azalttığı gibi, katılımcılarda memnuniyetsizliğe neden oluyor. Devlet katkısı fonlarının özeline inildiğinde, faizli ve faizsiz devlet katkıları iki ayrı başlık olarak incelenebiliyor. https://emeklilik.egm.org.tr/egm-endeksleri-ile-alternatif-yatirim-araclarinin-getirilerini-karsilastirin sitesinden alınan grafikte de gözlenebileceği gibi 5 yılda TÜFE altında kalan iki BES endeksi var. Bunlardan ilki EGM BES Faizli devlet katkısı endeksi. Bu endeksin 5 yıllık getirisi yüzde 61 iken, faizli ve faizsiz devlet katkısı fonlarının tamamı üzerinden hesaplanan EGM BES devlet katkısı endeksi, yüzde 66 getiri sağlamış. Aynı dönemde TÜFE yüzde 107 olarak hesaplanırken, EGM BES faizsiz devlet katkısı endeksi yüzde 125 ile hem enflasyonu yenmiş, hem de faizli devlet katkılarını.
DEVLET KATKISI FONLARI BEFAS’TA YOK
Faizli devlet katkısı fonları maalesef son bir yılda katılımcılarına zarar ettirmiş. En az zarar yüzde 1 iken en yüksek zarar yüzde 12’ye ulaşmış. Yani katılımcılara 2021 yılında verilen devlet katkılarının neredeyse yarısı yok olmuş. Enflasyon hesaba katıldığında zarar çok daha büyük. Diğer yandan faizsiz devlet katkılarında en düşük getiri yüzde 18 iken en yüksek getiri yüzde 23 seviyesinde. Yıllık enflasyon göz önüne alındığında faizsiz devlet katkıları getiri açısından faizli devlet katkısı fonlarına göre daha iyi gibi görünüyor. (Faizli devlet katkısı fonları ile faizsiz devlet katkısı fonları arasında getiri farkı yaratan en önemli etmen, faizli devlet katkısı fonlarının portföylerine uzun vadeli kamu borçlanma araçlarını almaları) Bu fonların BEFAS ile rekabete açılması en azından iyi getiri sağlayan fonlara olan talebi güçlendirerek, ortalama getirinin de yükselmesine katkı sağlayacak idi. Ancak maalesef BEFAS uygulaması dışında tutulan devlet katkısı fonları, rekabetin de dışına çekilerek katılımcının tercih hakkı sınırlandırılmış oluyor.
YÜKSELEN ENFLASYON
Bireysel emeklilik sistemi gibi uzun vadeli yatırımların ülkemizde yeşermemesinin en önemli nedeni olarak yüksek enflasyon gösteriliyor. Yüksek enflasyon ortamında yapılan yatırımların öncelikle enflasyonu yenmesi ve üzerine getiri sağlaması oldukça zor. Bu nedenle ülkemizde bireysel emeklilik sistemi, enflasyonun düşüş eğiliminde olduğu dönemde başlatılıyor. Ancak 2016’lara kadar tek hanede tutulabilen enflasyon rakamları 2017’den itibaren çift haneli rakamlara geçiyor ve yükselmeye başlıyor. En son açıklanan aralık ayı tüketici enflasyonu yüzde 36,08’e ulaşarak son dönemlerin de en yüksek seviyesine ulaşmış oldu. Böylesi bir ortamda devletin belirlediği yatırım araçlarını portföylerine almak zorunda olan devlet katkısı fonları, maalesef enflasyon altında eziliyor.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Devlet katkısının yüzde 25’ten yüzde 30’a çıkarılması, devlet katkılarının cazibesini koruması açısından çok önemli. İlk elde bu adım atılarak çözüme bir adım yaklaşılıyor. Ancak yükselen enflasyon ortamında devlet katkılarının getirilerinin artırılmasına yönelik bir çözüm yolu, sürdürülebilirlik açısından çok daha önemli.
-Enflasyona endeksli getiri: Getiri açısından her zaman katılımcıların önünde enflasyon bir bariyer olarak duruyor. Bunu aşmak için enflasyona endeksli ürünlerin piyasalara sunulması gerekir. Enflasyona endeksli devlet tahvilleri zaten mevcut. Belki de devlet katkısı fonlarına sadece bu yatırım araçlarının alınması, enflasyona endeksli mevduat gibi ürünlerin tanımlanması hatta hatta, enflasyona endeksli ürünlere yatırım yapan fonların tasarlanması nasıl olur? Dövize endeksli mevduat ve katılım hesapları acaba BES tarafında da enflasyona endeksli getiri sağlayan fonlara ilham olabilir mi?
-Katılımcıların devlet katkılarını yönetme talebi: Devlet katkısı fonlarındaki düşük getiri, özellikle piyasaları yakından takip eden ve uygun zamanlarda fon dağılım değişikliği yaparak, getirisini artırmaya çalışan katılımcıların, devlet katkısı fonlarını yönetme talebini gündeme getiriyor. Bu katılımcılar, devlet katkılarını kendi tercih edecekleri fonlarda değerlendirmeyi talep ediyorlar. Böyle bir talep ne kadar karşılanır, bilinmez. Ancak belki de katılımcının sistemde almaya hak kazandığı devlet katkılarını yönetmesine izin vermek bir seçenek olabilir.
