YATIRIMCI DOSTU BES
Bireysel emeklilik sisteminde yapılan değişiklikler TBMM’nde kabul edilerek, 19 Ocak 2022 tarihi Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi. Yasanın ardından kısmi çıkış hakkının kullanılması ve birikimlerin bankalarda teminat olarak kabul edilmesiyle ilgili olarak yönetmeliklerin de hazırlanması gerekiyor. BES’i sadece birikim yönüne akış sağlamaktan çıkararak, ihtiyaç halinde sistemden ayrılmadan çıkış kapısını da açan düzenlemeler, BES’i aynı zamanda bir yatırım aracına da dönüştürüyor. BES’teki bu düzenlemelerin arka planını ve hedeflerini Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SEDDK) Başkan Yardımcısı ve Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Uluç İçöz ile konuştuk.
1-Bireysel Emeklilik sisteminde devlet katkıları yüzde 30’a çıkarıldı, buna neden gerek duyuldu? Ayrıca düzenlemede yıllık brüt asgari ücret tutarının üzerindeki katkı paylarına da gelecek yılların devlet katkılarından ödeme yapılması öngörülüyor. Bu düzenleme ile hedeflenen nedir?
Bildiğiniz üzere, 2013 yılında yapılan düzenlemeyle bireysel emeklilik sistemine (BES) katılan vatandaşlarımıza %25 Devlet Katkısı imkanı sağlanmıştı. Bu değişiklik sonrasında sisteme olan ilgi oldukça artarak, katılımcı sayısında hızlı bir artış gözlemlendi. Dolayısıyla, vatandaşlarımızın BES’e katılımını teşvik ederek yurt içi tasarruflarımızın gelişimini, daha da güçlendirmek için devlet katkısında artış yapmanın faydalı olacağına inanıyoruz. Kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte, hem mevcut katılımcıların, hem de sisteme yeni girecek katılımcıların ödeyeceği katkı payları %25 yerine %30’luk Devlet Katkısı’ndan faydalanmaya başlayacak. Getirilen bu düzenlemenin, hem mevcut katılımcılarımızın sistemde kalmaya teşvik edilmesi, hem de yeni katılımcıların sisteme dahil olmasını özendirici yönde, oldukça olumlu etkileri olacağına inanıyoruz. Bu düzenleme, aynı zamanda, Devletimizin BES’e verdiği desteğin devam ettiğini çok güçlü bir şekilde ortaya koyması bakımından önem arz ediyor.
Öte yandan, mevcut düzenlemede katılımcıların bir takvim yılı içinde, brüt asgari ücret tutarının yıllık toplamına kadar yaptığı ödemeler, devlet katkısı alabiliyor iken, söz konusu tutarı aşan kısım için ise katılımcılara hiçbir şekilde devlet katkısı sağlanamıyordu. Daha açık şekilde ifade edilirse, 2022 yılı için brüt asgari ücret tutarının yıllık toplamı 60.048 TL olduğu için bu tutarı aşan ödemeler devlet katkısı alamıyordu. Getirilen yeni düzenleme ile birlikte, artık bu katılımcılar, ödeyecekleri katkı paylarından limiti aşan kısmı için de, takip eden yıllarda devlet katkısı alabilecekler. Böylece, katılımcıların devlet katkısı imkanından faydalanmak için birikimlerini yıllara bölüp erteleyerek sisteme yatırmasına gerek kalmayacak ve sisteme yüksek miktarda katkı payı ödemesi yapmanın cazibesi artırılıyor, olacak.
2-Katılımcılara ‘Kısmi Ödeme’ ile sistemden ayrılmadan evlilik, eğitim, konut alımı gibi ihtiyaç durumlarında birikimlerinin bir kısmını kullanma hakkı verilmesi yasada yer alıyor. ‘Kısmi Ödeme’nin kimlere, hangi koşullarda kullandırılacağı ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından belirli dönemlerde yapılan anketlerden, katılımcıların %60’ının nakit ihtiyacı nedeniyle sistemden çıktıklarını görüyoruz. Nakit ihtiyacının sebeplerine baktığımızda, eğitim, evlilik ve konut alımı gibi hayatın önemli aşamalarında katılımcıların nakde ihtiyacı olması sonucunda, sistemden istemeyerek de olsa çıkış yaptıkları gözlemlenmekte. Dolayısıyla, yapılan düzenleme ile, belirli hallerde, katılımcıların nakit ihtiyaçlarını sistemden çıkmadan karşılayabilmelerine imkan sağlanması hedeflenmekte. Kısmi çekiş hakkından yararlanacak katılımcılara, ayrıca belli şartlar dahilinde, alacakları birikimin %25’ine kadar hesabındaki Devlet katkısı da verilebiliyor, olacak.
Kısmi çekiş hakkı uygulamasıyla geçen sene yürürlüğe giren 18 yaş altı vatandaşların sisteme dahil olma isteğinin de artmasını bekliyoruz. Zira, emeklilik yaşının 56 olduğu BES’te, 18 yaş altı küçüklerin gelecekteki nakit ihtiyaçlarını göz önünde bulundurduğumuzda, kısmi çekiş hakkının ne kadar önemli bir uygulama olduğu çok daha iyi anlaşılabilmekte. Kısmi ödemenin hangi şartlar altında katılımcılara sağlanacağı ile ilgili, daha kapsamlı uygulama detayları SEDDK tarafından önümüzdeki süreçte belirlenecek olmakla birlikte, bu aşamada, bu hakkın belirli bir süre sistemde kalan ve belli amaçlara yönelik nakit ihtiyacı bulunan katılımcılara tanınmasına yönelik bir model tasarlandığını ifade edebilirim.
Bu düzenlemenin, katılımcıların sistemden çıkmadan nakit ihtiyaçlarını karşılayarak, sistemde kalmaya devam etmeleri noktasında oldukça olumlu etkileri olacağını düşünüyoruz. Ayrıca, bu düzenleme kapsamında BES, katılımcılarına, hayatlarının önemli köşe taşlarında destek olan bir yapıya da kavuşmuş olacak.
3-Temlik konusu BES’te ilk defa gündeme gelen bir konu. Nasıl uygulanacağı konusunda ayrıntıları paylaşabilir misiniz?
Kısmi çekiş uygulamasına benzer şekilde, temlik uygulamasını da, katılımcıların kısa vadeli nakit ihtiyaçları için BES sözleşmelerini tamamen sonlandırması ve tüm haklarını kaybetmesinden kaynaklanan mağduriyetlerinin giderilmesine yönelik olarak getirilen bir imkan, olarak tanımlayabiliriz. Bu uygulama ile, BES sözleşmelerinden kaynaklı alacağın temlik edilmesi suretiyle, söz konusu alacağın bankalara teminat olarak gösterilebilmesine olanak tanınıyor, olacak. Belirlenecek standart süreçler ve bankalar ile emeklilik şirketleri arasında kurulacak entegrasyon sayesinde, avantajlı koşullarla ve hızlı bir şekilde, BES sözleşmelerinden ayrılmaksızın kişilerin uygun koşullarla finansmana erişebilmesine imkan sağlanacak. Bu sayede, katılımcılarımızın BES sözleşmelerini sonlandırmadan nakde erişebileceği, sistemde kazandıkları haklardan feragat etmek zorunda kalmayacakları ve edindikleri tasarruf alışkanlıklarını devam ettirebilecekleri bir mekanizmanın oluşmasını hedeflemekteyiz. Uygulamanın detayları kısmi çekişte olduğu gibi SEDDK tarafından yapılan alt düzenlemelerle belirlenecek.
4-Temlik ile BES birikimlerinin bankalarda teminat olarak kabul edilebileceği ifade ediliyor. Bu durumda bir taraftan kısmı çekiş, diğer taraftan temlik ile BES birikimlerinin küçülmesi söz konusu olmayacak mı? Birikimlerin azalmasının önüne nasıl geçilecek?
Söz konusu düzenlemeler, sistemden tüm birikimlerini çekerek çıkan katılımcıların, sistemden çıkmadan nakit ihtiyaçlarının giderilmesini ve özellikle de 18 yaş altı sisteme girişlerin özendirilmesi amacını taşımaktadır. Nitekim, yaptığımız projeksiyon çalışmalarımızdan, her iki uygulamanın da sisteme giren katılımcı sayısını artırarak ve katılımcıların devamlılığını sağlayarak, sistemdeki fon büyüklüğünü yükselteceğini öngörüyoruz.
Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından katılımcı davranışlarını ölçmeye yönelik, düzenli olarak yapılan anket çalışmaları da bu öngörümüzü desteklemektedir. Sistemden ayrılan katılımcıların yaklaşık yarısının avantajlı koşullar sağlanması durumunda, sistemden ayrılmak yerine bu imkanı tercih edeceğini belirttikleri görülmekte. Yine anketlerden elde edilen sonuçların ışığında, nakit ihtiyaçlarının da sırasıyla eğitim, konut alımı, borç ödeme, iş kurma ve evlilik gibi hallerde ortaya çıktığı anlaşılmakta.
Yapılan bu iki değişiklik sayesinde, nakit ihtiyacı olan katılımcılara zor anlarında destek olmak ve finansman ihtiyaçlarını gidermek amacındayız. Katılımcılarımız, bu gibi durumlarda sistemden tamamen ayrılmak durumunda kalmasın, ihtiyacı kadarlık kısmını BES’ten gidersin ve hatta konut alımı, evlilik ve eğitim gibi mutlak ihtiyaçlarında sağlayacağımız kısmi Devlet katkısı ile biz de yanında olalım, istiyoruz. Yeni getirilen esneklikleri ve teşvikleri fark edecek vatandaşlarımızın da, bu imkanları göz önünde bulundurarak sisteme daha rahat dahil olacağını ve sisteme katılımların artacağını öngörmekteyiz.
5-Yapılan yeni düzenlemeler konusunda ifade etmek istediğiniz başka bir şey var mı?
Söyleşimizin başında da ifade ettiğim gibi, yeni düzenlemelerin temel çerçevesini, BES’te yer alan mevcut katılımcıların sistemde kalmaya devam etmesini teşvik edecek adımların atılması ve BES’e yeni katılımcıların girmesinin özendirilmesi amaçları etrafında şekillendirdik. Sayılan düzenlemelere ilave olarak, gelir seviyesi zirveye ulaşmış ve emekliliğe bir adım daha yakın olan 45 yaş üzerindeki çalışanlarımızın da talep etmeleri halinde otomatik katılım sistemine dahil olabilmelerine olanak veren düzenlememiz, yeni bir potansiyele kucak açmakta.
Yapılan tüm bu düzenlemeler ile katılımcıların ihtiyaçlarının göz önünde bulundurulduğu ve bir katılımcının tek bir BES sözleşmesi ile yaşam döngüsü içinde tüm ihtiyaçlarını karşılayabileceği bir güvence seti geliştirmeye gayret edildi. Oldukça katılımcı dostu, avantajlı ve esnek bir bireysel emeklilik sistemi inşa etmek için kapsamlı bir değişiklik yapıldı. Yapılan bu düzenlemeler neticesinde BES’in, vatandaşlarımızın emekliliğinin yanı sıra, hayatlarının her dönemindeki birikim ihtiyaçlarını karşılayacak, bir tasarruf havuzuna dönüşmesini bekliyoruz. Vatandaşlarımızın hem artan devlet katkısı oranından faydalanarak birikimlerini değerlendirecek olması, hem de acil nakit ihtiyaçları olması durumunda sistemden ayrılmadan ve kazanılmış süre kaybı yaşamadan ihtiyaçlarını karşılayabilecek olmasının, BES’in gelişiminin hızlanması noktasında önemli olduğunu düşünüyoruz. Bu manada, hem mevcut katılımcılarımızı sistemde tutmayı, hem de yeni katılımcıları sisteme davet etmek için uygun koşullar oluşturmayı çok önemsiyoruz.
