PARA YÖNETEN ROBOTLAR

90’ların başı. İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, İstanbul Salıpazarı’ndaki binasında. Borsanın önü ana-baba günü. Yatırımcılar ve ‘ayaklı borsacılar’ kapıda, bir taraftan içeriye emir ulaştırmaya çalışıyor, bir taraftan da önlerindeki tezgahta oraya gelen yatırımcılara kıymetli kağıt olarak basılmış hisse senetlerinin alım-satımını yapıyor.

Piyasanın açılmasıyla seans salonunda brokerler bir koşturmacayla, salonun dört bir yanına dağılıyor, bitişik sıralanmış tahtalara (panolara) emir yazıyorlar. Ellerde cep telefonlarının ilkel hali olan, taş gibi ağır ve kocaman telsiz telefonlar. Panoların arkasında bir bölüm, telefonların şarj edilmesi için ayrılmış. Birbirine karışan kablolar, telefonlar, toz-toprak içinde. İçeride bir bağrış, bir hay-huy. Karşı taraftan gelen sesi duymaya ve o uğultunun içinde karşı tarafa sesini aktarmaya çalışanlar, sesini yükselttikçe; uğultunun volümü de artıyor. Birisi yüksek hacimli işlem yaptığında veya tahtaya üçgen attığında (bekleyen bütün emirler karşılanmış demektir.) uğultuya çığlıklar, bağrışlar karışıyor. Bazen tahtalardaki emirler siliniyor. Silinmesin diye, bir süre sonra kağıt panolara yazılmaya başlanıyor, emirler.

Her hisse senedine ait bir pano var. Alış emirleri panonun soluna, satış emirleri sağına yazılıyor. Hemen satış yapmak isteyenler, alış tarafındaki en iyi fiyatlı (en yüksek fiyat) emrin üstünü çizerek, yanına da aracı kurum kodunu yazarak emri gerçekleştiriyor. Beklemeden alış yapmak isteyenler bu kez satış tarafındaki en iyi fiyatlı (en düşük fiyat) emrin üstünü yatay olarak çiziyor ve yanına aracı kurum kodunu yazıyor. Daha sonra işlemi gerçekleştirenler ordino yazıyor ve ‘bir nüsha kendine, bir nüsha borsaya (korbey) ve bir nüsha da karşı tarafa veriliyor. Bu ordinolar borsaya iletildikçe, borsa da endeksi hesaplıyor, hisse fiyatlarını yayınlıyor. O zamanın finans dünyasında en büyük teknoloji, telsiz telefonlar ile endeks ve hisse fiyatlarının yayınlandığı kayan bantlar…

Yıl 2022. Borsa binası çok sessiz. Borsa binasının önünde, sağında, solunda, önünde, arkasında bir tane yatırımcı yok. Borsa binasında işlem yapan broker yok. Yatırımcılar evde, işyerinde, tatilde, yurtdışında, yatarken, otururken ellerindeki telefonlardan, uygulamalardan, bilgisayarlarından alım-satım yapabiliyorlar. Emirlerin hemen hemen hepsi dijital ortamda iletiliyor ve gerçekleşme bilgisi alınabiliyor. Algoritmalar, robotlar havada uçuşuyor.

Borsada işlem gören hisse sayısı artmış, hisse senetleri kağıt basımdan dijital kayda geçmiş, temettü ödemeleri ve sermaye artışları, yapıldığı gün, doğrudan yatırımcıların hesaplarına geçiyor. Borsada sadece hisse senetleri değil, borçlanma araçları piyasası, vadeli işlemler piyasası, kıymetli madenler ve taşlar piyasası açılmış. Yatırım enstrümanları çeşitlenmiş.

TEKNOLOJİ YATIRIMCILARI PİYASAYA ÇAĞIRIYOR

Teknoloji ilk etkisini, daha fazla yatırımcıyı piyasaya çekmekte gösteriyor. İletişim teknolojilerinin gelişmesi daha fazla yatırımcının borsayla ilgili bilgilenmesini sağlıyor. Televizyonda yayınlanan ekonomi haberlerine, borsa endeksiyle ilgili bölüm ekleniyor. Ardından ekonomi programları derken, sadece ekonomi konularında yayınlar yapan televizyonlar kuruluyor. Son yıllarda sosyal medyanın, gelişmesiyle, daha önce tek taraflı olan bilgi akışı, soru-cevaba dönüşerek, daha fazla yatırımcıya ulaşılmasını sağlıyor.

Para ve sermaye piyasalarına yatırım yapılmasını sağlayan teknolojik platformlar, borsa altyapısının dijitalleşmesi, algoritmik işlemler derken, yatırımcıların risk algısına uygun portföylerin oluşturulması arayışı, Robo-Danışmanları piyasalara dahil ediyor. Hangi hisse senedi alınmalı, diye başlayan soru, ne kadar, ne zaman, başka hangi yatırım aracı sorusuna doğru evriliyor.

YATIRIM DANIŞMANLIĞI

Piyasalara gelen yatırımcılar çoğalınca ve çeşitlenince (bireysel yatırımcılar, yatırım fonu, BES fonu, şirket alımları, hedge işlemleri vb.) bu yatırımcılara hizmet verecek kurumlar da piyasada yerini almaya başlıyor. Kim bunlar? Yatırım danışmanlığı ve portföy yönetim şirketleri.  Yatırım danışmanlığı işi pahalı ve kişiye özel bir hizmet. Yatırım danışmanlığı uzmanları, yatırımcılarına özel çözümler sunuyor ve bunu takip ediyor. Yurtdışında yatırım danışmanlığı; bir taraftan bu işe özel lisansı olan şirketler tarafından yerine getirilirken, bağımsız yatırım danışmanlığı ve Robo-Danışmanlar ile yelpaze genişliyor. Yatırım danışmanlığı kurumu, genellikle büyük portföyü olan emeklilik fonları, şirketler veya belli bir meblağın üzerinde birikimi olan büyük ve kurumsal yatırımcılara hizmet veriyor.  Bağımsız yatırım danışmanları daha ulaşılabilir ve orta büyüklükteki portföy sahiplerine özel hizmet sunarken, küçük yatırımcılar ve 1990’ların ikinci yarısından sonra doğan ‘Z’ kuşağına hizmet sunmak üzere Robo-Danışmanlar uygulamaya giriyor. Robo-Danışmanlar vasıtasıyla en küçük birikim sahibine bile yatırım danışmanlığı tavsiyesi vermek mümkün hale geliyor.

ROBO DANIŞMANLARIN ORTAYA ÇIKIŞI

Yatırım yaparken piyasadan bağımsız düşünülebilir mi? Duygular portföylerdeki kayıpların artmasında etkili oldu mu? Kayıpların artmasının önüne nasıl geçilebilir? Yüksek danışmanlık ücretlerinin getiriyi azaltması engellenebilir mi? Hedef fonlarda portföyde dengelenme nasıl yapılacak?  ABD’de finansal danışmanlar ve portföy yöneticileri, 2000’lerden beri portföy yönetimi için belirli yazılımlar kullanıyordu. Ancak 2008 yılında ABD’de yaşanan ‘mortgage’ krizi ile piyasalarda yaşanan değer kayıpları yeni arayışları ortaya çıkardı.  Robo-Danışmanlar ile insan müdahalesi minimuma indirilerek, duygulardan arınmış matematiksel algoritmalar, yazılımlar kullanılmaya başlandı. Dünyada ilk Robo-Danışman  Betterment oldu. Wealthfront ve Betterment'in başarısı, Vanguard, Schwab ve Fidelity gibi ana yatırım şirketlerinin son yıllarda robo-danışmanlık hizmetleri vermesine yol açtı. 

Günümüzde çoğu Robo-Danışman, modern portföy teorisinin (MPT) bazı varyantları kullanılarak optimize edilen stratejileri kullanıyor. Sadece faizsiz varlıklara yatırım veya hedge fonlar için optimize edilmiş portföyler sunan Robo-Danışmanlar da bulunuyor.

Robo-Danışmanlar için işletilecek portföyün büyüklüğü, küçüklüğü, belli bir meblağın altı veya üstü olması çok önemli değil.  Robo-Danışmanların giderek yaygınlaşması ile büyük portföye sahip fonların portföylerinin de Robo-Danışmanlar aracılığı ile yönetilmesi gündeme geliyor. Her büyüklükteki portföy, bütün yatırım enstrümanlarını içerecek şekilde, en düşük maliyetle işletilebiliyor. Hatta giderek yatırımcıların bankalarda veya başka yerlerdeki varlıklarının da bu portföy yönetimi sürecine dahil edilmesi konusunda öneriler, çalışmalar gündeme geliyor.

MODERN PORTFÖY TEORİSİ

Robo-Danışman platformlarının fikir babası, modern portföy teorisi. 1952 yılında Harry Markowitz’in ‘Portföy Teorisi’ başlıklı makalesi ‘Modern Portföy Teorisi’nin başlangıcı sayılıyor.  Markowitz’in temel varsayımları şu şekilde özetlenebilir:

-Yatırımcılar kazancı severler, riskten kaçınırlar, rasyonel olarak davranırlar ve tahminî fayda maksimizasyonu temeline dayalı kararlar alırlar.

-Bir portföyde riski azaltmak için birbiriyle ters korelasyonu olan farklı menkul kıymetlerle çeşitlendirme yapılmalı ve aynı kazanç seviyesinde riski az olan çok olana tercih edilmelidir.

–Çeşitlendirilmiş bir portföy, eğer aynı risk seviyesinde daha fazla tahminî kazanca sahipse veya aynı tahminî kazanç seviyesinde daha düşük bir riske sahipse etkin sayılmaktadır. Rasyonel davranan yatırımcılar da, etkin portföyleri seçerek faydalarını maksimize edeceklerdir.

Daha sonraları modern portföy teorisine yapılan ilaveler, geliştirmeler ile farklı portföy yönetim hesaplamaları gündeme geldi, geliyor….

ROBO-DANIŞMAN TÜRLERİ

Robo-Danışmanlar, insan müdahalesine gerek duyup-duymamasına göre iki başlık altında incelenebilir. Her ne kadar Robo-Danışmanlar bütün süreçleri otomatik hale getirseler de, ülkemizdeki gibi mevzuattan kaynaklanan, yatırımcıların özel talebi veya finansal koşullarındaki değişiklikler nedeniyle vb. konularda uzman müdahalesine gerek duyulabilir.

-Tam otomatik Robo-Danışmanlar tamamen otomatik olarak tasarlanabilir ve hiç insan etkileşimi gerektirmeyebilir. Yatırımcının yaşı, risk algısı, cinsiyeti, yatırım tutarı, yatırım deneyimi, vade vb. bilgiler sisteme tanımlandıktan sonra otomatik öneri süreci çalışır. Hatta entegrasyon sağlanmış ise, platform otomatik olarak uygun gördüğü yatırım araçlarında alım-satım yapabilir. Sürekli olarak yatırım yapılan varlıkları takip ederek, gerekli zamanlarda müdahalede bulunabilir.   

-Hibrid danışmanlar, Robo-danışmanların tam otomatik yönünden hoşlanan, bunları kullanabilen yatırımcılar dışında kalan; hedefleri, değişen koşullar ve yatırım stratejileri vb. hakkında daha detaylı bilgi almak isteyen yatırımcıların tercihi. Hibrid Robo-Danışmanlar bütün analiz süreçlerinin sonunda, bir yatırım uzmanının danışmanlığına ihtiyaç duyuyor.  

ÜLKEMİZDE ROBO DANIŞMANLAR

Ülkemizde Robo-Danışmanların doğrudan bireysel yatırımcılara yatırım danışmanlığı yapabilmesi, öneri verebilmesi, konusunda yasal düzenlemelere ihtiyaç var. Mevcut durumda Robo-Danışmanlık uygulamaları yatırım danışmanlığı faaliyeti kapsamında değerlendirilmiyor, genel yatırım tavsiyesi niteliği taşıyor. Bu nedenle bireysel yatırımcılara; Robo-Danışmanlar aracılığıyla banka, portföy yönetim şirketi ve BES şirketlerinden bağımsız olarak, yatırım önerisinde bulunulamıyor. Robo-Danışman uygulamalarının çok büyük bir kısmı portföy yönetim şirketleri nezdinde kurulan fonların, portföyünün yönetilmesinde öneri sunacak modeller üzerinde çalışırken, bir diğer kısmı banka müşterileri ve BES şirketlerinin katılımcılarına portföy dağılımını nasıl yapmaları konusunda öneri veriyor. Tabi ki, yatırım uzmanlarının denetiminden geçirerek.  Hatta piyasamızda reel sektörün risklerini hedge etmek üzere tasarlanmış Robo-Danışman bile mevcut.  

ROBO-DANIŞMANLARIN AVANTAJLARI

1-Robo danışmanlar yatırım danışmanlarının sunduğu hizmetleri, kullanılan teknoloji sayesinde çok daha düşük maliyetlerle gerçekleştirebiliyor.  

2-Aynı anda çok sayıda kişiye ulaşabiliyor. Milyonlarca kişi bu platformları kullanabiliyor.

3-Robo-Danışmanlar yatırıma yeni başlayanların bilgi eksikliğinden kaynaklanabilecek risklerin önüne geçiyor.

4-Hibrid Robo-Danışmanlar ile kullanıcıların verilerindeki değişimler (evlilik, miras, konut alımı, emeklilik vb.) de hızla analize tabi tutularak karar süreçleri oluşturulabiliyor.

5-Piyasalarda insanların duygusal kararları yanlış işlemlere neden olabiliyor. Halbuki Robo-Danışmanlar verileri objektif bir değerlendirmeye tabi tutabiliyor. Yatırımcılar çoğunlukla anlık piyasa hareketlerine sürü psikolojisiyle tepki veriyorlar. Robo-Danışmanların temelinde ekonomi ve finans teorilerinden yüksek düzeyde beslenen bir altyapı olduğu için, duyguları soyutlayarak piyasa dalgalanmalarından maksimum düzeyde koruma sağlanabiliyor.

6- Verimlilik ve erişilebilirlik bu platformların sahip olduğu bir başka avantaj. Kullanıcının internet bağlantısı olduğu sürece 7/24 kullanılabiliyor. Evden, işyerinden, gündüz gece fark etmez.  Yatırımcılara hazır paketler sunularak, araştırma ve takip için harcanacak zamandan tasarruf sağlanıyor. Ayrıca gün içi fiyat hareketleri sebebiyle çok sayıda alım-satım işlemi yapmak yerine, belirli periyotlarla güncellenen değerlere göre işlem yapmak, işlem maliyetlerini düşürüyor.

7-Tek bir platform üzerinden hisse senetleri, yatırım fonları, BES fonları, döviz, emtia, vadeli işlemler, coinler vb. platformlara erişebilme olanağı sağlayabiliyor.

8-Şeffaf bir şekilde sonuçlar ortaya konulabiliyor, getiriler kıyaslanabiliyor. Hatta yurt dışında Robo-Danışmanların performanslarını karşılaştıran platformlar var.

9-Normalde uygulanması kompleks olabilecek hesaplamalar ve özellikler, web ve mobil tabanlı olarak erişilebilir hale geliyor.

ROBO-DANIŞMANLARIN DEZAVANTAJLARI

1-Gençlerin çok yaygın olarak kullandığı teknolojik uygulamaları kullanmak, ileri yaşlarda çok cazip olmayabiliyor. (Ülkemizde BES’teki birikimlerin neredeyse yarısı 45 yaş üzeri katılımcılara ait.)

2-Piyasalardaki regülasyonlar, piyasaya giren yeni yatırım enstrümanları değişebilir. Robo-Danışmanlar, piyasadaki acil ve beklenmeyen durumlarda rasyonel karar vermek için çok iyi donanımlı olmayabilir. Olağanüstü durumlar ve kriz benzeri koşullarda algoritmalar en uygun kararları vermekte başarısız olabilir.

3-Piyasalarda algoritmaların giderek daha fazla kullanılması, sert dalgalanmalara neden olduğundan, Robo-Danışmanlar bu dalgalanmaları önceden yakalayamayabilir.

4-Özellikle hisse senedi piyasasında devreye giren Robo-Danışmanların, benzer algoritmaları kullanmasıyla aynı hisseler üzerinde yoğunlaşmalar olabilir.

5-Robo-Danışman kullanmak, bireysel bir yatırımcı olarak seçenekleri sınırlayacaktır. Çoğu Robo-Danışman, kullanıcıların sistem parametrelerine ve değerlere müdahalesini oldukça sınırlıyor ya da tamamen kısıtlıyor. Yatırımcılar kendi yaklaşımlarını sisteme yansıtamıyor. Örneğin; düşük risk grubuna giren, hisse senedi piyasasının yükseleceğini düşünen yatırımcıya Robo-Danışman hisse önerisinde bulunmayabilir.

6-Robo-Danışmanlar sermaye piyasalarında yatırım için tasarlanmış platformlar. Bu nedenle ülkemizde yatırım olarak algılanan ev, arsa, araba yatırımı gibi bütünsel bir yatırım anlayışına sahip değildir.

7-Risk profil anketlerinin belirlenmesinde veya yanıtlanmasında ortaya çıkabilecek hatalar, gereksiz risk alınmasına neden olabileceği gibi, yetersiz risk alınmasına da neden olabilir.

8-Robo-Danışmanların en önemli iddiası, yatırım süreçlerini duygulardan arındırmaktır. Ancak sistemleri tasarlayan kişiler de insan olduğu için (sistem yapay zeka içerse de, içermese de), altyapıyı oluşturan modeller sistem kurucusunun kendi yorumlarını içerir. Sistem kurucuları çoğu zaman kendi yorumlarına dair parametreleri ticari sır olarak niteler. Bu da kullanıcı açısından gri bir alandır. Dayandığı teorik temel bilinse de sistemin ürettiği performans, sistem kurucusunun yorumuna bağlıdır ve şeffaflıktan uzaktır. Hiç yorum katmadan, tamamen standart parametrelerle kurgulanan sistemlerde ise, tüm kullanıcılar açısından aşırı standartlaşma söz konusu olur. Bu tercih tam şeffaflık sağlasa da, her kullanıcının aynı yöntemle yatırım yapmaları farklı sonuçlar doğurabilir.

9-Robo-Danışmanların; sabit getirili varlıklar, opsiyon, varant gibi, zaman serisi açısından farklı değerlere sahip varlık türlerinde kullanımı oldukça zordur.

10-Yatırıma yeni başlayanlar açısından, Robo-Danışmanlar yanlış anlaşılmaya açıktır. Çoğu yeni yatırımcı hep gelir getirecek beklentisiyle sisteme dahil olur ancak bu teknik olarak mümkün değildir.

11-Ekonomi ve finans alanındaki matematiksel modellerin ve altyapıların yazılıma aktarılması oldukça güç olabilir. Yüksek sistem gereksinimi olmaması için birçok kısıt uygulanarak, Robo-Danışman sisteminin altyapısı olması gerekenden daha sade tasarlanabilir.

12-Diğer yandan teknolojik yeteneklerinin ve minimum insan varlığının göreceli olarak ortaya çıkışı göz önüne alındığında, Robo-Danışmanlar empati ve karmaşıklıktan yoksun olmakla eleştiriliyor.

13-Son olarak, Robo-Danışmanların önerdiği portföyler de diğer bütün yatırım araçlarında olduğu gibi getiri garantisi sunamıyor.

ROBO-DANIŞMANLARIN ÖZELLİKLERİ

Robo-Danışmanların en önemli özelliği, insanın rasyonel olmayan kararlarının devre dışı bırakılmış olmasıdır. En azından hedeflenen budur. Her ne kadar bazı uygulamalar insan kararlarını da hesaplamalara dahil edecek şekilde kurgulanmış olsa da, ana hedef yatırımcıların duygusal kararlarından kaçınmak, piyasalardaki gelişmeleri objektif veriler ışığında analiz etmektir.

İkinci önemli özellikleri ise, teknolojik altyapılarıdır. Kimisi belli yatırım modellerini benimser, kimisi yapay zeka tabanlıdır. Makine öğrenmesi, derin analiz yöntemleri, hepsi çok hızlı analiz ve objektif bir karar mekanizması oluşturmayı amaçlar.

Üçüncü olarak Robo-Danışmanlar sadece bir kez öneride bulunmakla kalmaz, bu önerilerini sürekli takip edip, piyasaların akışına, yatırımcıdan gelen geri bildirimlere göre gerektiğinde günceller, önerileri değiştirir.  Smart Advice Finansal Teknolojiler Kurucu Ortağı Onur Yurtsever’in ifadesiyle; ‘İdeal Robo Danışmanlar, varlık ve portföy yönetimi alanlarında, insan müdahalesi olmadan finansal algoritmalar, optimizasyon, alım-satım sinyalleri ve trend analizleri üzerine gelişen bir makine öğrenmesi olduğu için aktif portföy yönetimine göre daha iyi getiri sağlama potansiyeline sahiptirler. Her ne kadar insan müdahalesinin olduğu hibrit versiyonlar, bilinen finansal modellere dayanan kural bazlı versiyonlar olsa da, yeni nesil Robo Danışmanlar yapay zeka tabanlı sistemlerdir.’ 

EN İYİ GETİRİ NEDİR?

Robo-Danışmanlar ile ilgili olarak belki de en büyük yanılgı, en yüksek getiriyi sağlayacağı yönündedir. Halbuki Robo-Danışmanları da sınırlayan etmenler var. Bunların en önemlisi mevzuat, yatırımcının risk algısı, faizli/faizsiz getiri beklentisi, yönetilen fonun karşılaştırma ölçütü, yatırım evreninin genişliği, derinliği vb. Bu sınırlar Robo-Danışmanın çalışma alanını belirler. Robo-Danışmanlarla yönetilen fonlar dahil olmak üzere, bütün fonların izahnamelerinde hangi yatırım araçlarına hangi oranlarda yatırım yapılacağı ve karşılaştırma ölçütüne dair bilgiler yer alır. Bu bilgilere www.kap.org.tr adresinden ulaşılabilir.

Piyasalarda işlem yapmak ve getiri sağlamak yatırımcının risk algısıyla doğrudan bağlantılı. Yatırımcı mevduat üzeri getiri arayışında ise ona sunulacak portföy önerisi farklıdır, BİST 100 endeksinin üstünde bir getiri arıyorsa, ona sunulacak portföy farklıdır. Yatırımcı ister piyasalarda kendi başına işlem yapsın, isterse de Robo-Danışmanlardan faydalansın, öncelikle ne kadar bir getiri hedeflediğini ortaya koymak zorundadır. Getiriyi pek çok şeye endekslemek mümkün. Enflasyona, mevduata, BİST endekslerine, dövize, altına vb. Burada baz alınacak getiriye ‘karşılaştırma ölçütü’ veya ‘benchmark’ deniyor. Dolayısıyla ister bireysel, ister kurumsal yatırımcı için amaç; en yüksek getiriyi sağlayan yatırım enstrümanını portföyüne almak değil, kendi alabileceği riske ve beklediği getiriye göre yatırım yapabilmek olmalıdır. Robo-Danışmanların belki de en iyi yaptığı şey, yatırımcıların bu risk ve getiri dengesinin farkına varabilmesini sağlayacak çeşitlilikte portföy örnekleri sunabilmesi, kıyaslama yapabilmeye olanak vermesidir.  

ROBO-DANIŞMANLAR PİYASAYI YENEBİLİR Mİ?

Her ne kadar Robo-Danışmanlar piyasalarda duygulardan arınmış bir şekilde öneri verse de, henüz çok yeni olmaları ve piyasalarda kullanılmaya başladıktan sonra büyük bir kriz yaşanmaması nedeniyle, piyasayı yenip-yenemeyecekleri konusunda uzmanlar kararsız. Bazı uzmanlara göre çoğu robo-danışman piyasayı yenemez. Çünkü potansiyel olarak piyasayı yenebilecek herhangi bir alfa stratejisini hesaplamalara dahil etmek yerine, modern portföy teorisini (MPT) izleyerek piyasayı kopyalamayı amaçlayan pasif bir endeks stratejisine yatırım yaparlar. Bu da onların piyasayı geriden takip etmelerine ve piyasayı yenememelerine neden olur. Bazı uzmanlar ise Robo-Danışmanların rasyonel kararlar vererek ve uygulayarak, piyasaları yenebileceğini iddia ediyorlar. Önümüzdeki dönemlerde giderek yaygınlaşan Robo-Danışman uygulamaları, bu iddiaları test etmeye yarayacak bol bol veri sunacak, yatırımcılara.

YATIRIM FONU-BES FONU

ABD emeklilik sistemindeki hedef fonların (yaş bazlı fonlar) portföyünün dengelenmesi amacıyla yapılan yazılımların, Robo-Danışmanların başlangıcını oluşturduğu görülüyor. Orada çok uzun süredir uygulanmakta olan bireysel emeklilik sistemi ve yatırım fonları bizim piyasamıza oldukça geç geliyor. Ülkemizde yatırım fonlarının sermaye piyasalarına giriş tarihi 1986-87. Önceleri mevduat alternatifi işlevi gören fonlar, giderek çeşitleniyor ve olması gerektiği gibi riski dağıtmakta kullanılmaya başlanıyor. TEFAS’ın kurulması fon piyasasında likiditeyi artırıyor ve fonların bilinirliğine büyük katkıda bulunuyor. 2003 yılında yatırım fonları üzerine inşa edilen bireysel emeklilik sistemi de, geçen yıl oluşturulan BEFAS ile likiditeye kavuşuyor. Ancak bir sıkıntı var: BES katılımcılarının yaklaşık yüzde 90’ı sisteme girdikleri tarihte oluşturdukları fon dağılımlarını değiştirmiyor. Halbuki katılımcıların sistemden verimli olarak faydalanabilmeleri için fon dağılımlarını ekonomik döngülere, piyasa şartlarına uygun olarak değiştirmeleri gerekiyor.

ROBO-DANIŞMANLAR BES’TE

Bireysel emeklilik sistemi, birikimlerin hangi yatırım fonlarında değerlendirileceği konusunda, öncelikli olarak katılımcıyı sorumlu tutuyorsa da, BES’te katılımcıların bir kısmı yatırımlarının fonlarda değerlendirildiğini dahi bilmiyor. Katılımcı, birikimlerinin hangi fonlarda değerlendirileceği konusunda sorumluluğunu, BES şirketi aracılığıyla portföy yönetim şirketlerine veya Robo-Danışmanlara devredebiliyor. Peki, katılımcı bu sorumluluğunu devredebileceğinin farkında mı? Yavaş yavaş farkındalıkların arttığını Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer’in ifadesinden anlıyoruz: ‘Dijital fon danışmanlık hizmetimiz Fon Koçu’nu hayata geçirdikten sonra fon dağılım değişikliği yapan müşteri adedimizde;  ilk yılın sonunda yaklaşık 2 kat, dördüncü yılın sonunda ise yaklaşık 3,5 kat artış yaşandı’ diyor ve devam ediyor: ‘Fon Koçu uygulaması sayesinde müşterilerimizin %81 gibi büyük bir oranı, fon dağılım değişikliklerini dijital kanallarımız aracılığıyla yapıyor. Bugüne kadar 160 binden fazla müşterimiz bu hizmetimizden faydalandı. Fon Koçu’nun yaptığı tercihlerin 2021’de getirilerinin çok iyi olduğunu görüyoruz.  Örneğin faizli risk grubunda yer alan katılımcılar için ortalama yıllık getiri % 39’a yaklaştı.’  

250 miyarı geçen bir fon havuzuna sahip olan bireysel emeklilik sisteminde 7,1 milyonu gönüllü, 6,2 milyonu otomatik katılım olmak üzere toplamda 13,3 milyon kişi bulunuyor. Toplam birikim tutarı 250 milyara yaklaştı. Sistemin gelişmesi için devlet katkıları yüzde 30’a çıkarıldı. Yapılan yeni düzenlemelerle sistemdeki haklarından vazgeçmeden, belli şartlarla birikimleri kullanabilme, birikimlerin bankalarda teminat olarak kabul edilmesi olanağı sağlandı. Kamu; sistemin cazibesini artırmak için, sistemi yeniliyor, çağa uygun düzenliyor. 18 yaş altındakilerin de sisteme dahil olmasıyla 56 yıl sürebilecek bir yatırım kanalına dönüştü, BES. Yılda 12 kez fon dağılım değişikliği ve yılda 4 kez de emeklilik planı değişikliği hakları mevcut, katılımcıların. Artık katılımcıların sistemdeki haklarını kullanabilmek için harekete geçmesi, fon dağılım değişikliği konusunda BES şirketlerinden yardım alması gerekiyor. Bu konuda Anadolu Hayat Em. Genel Müdürü Yılmaz Ertürk şunları söylüyor: ‘Müşterilerimiz FonMatik ROBO’ya, Anadolu Hayat Emeklilik internet şubesi, AHE Online ya da mobil uygulamamız AHE Mobil üzerinden kolayca dahil olabiliyor. 26 Ocak 2022 itibarıyla FonMatik ROBO’ya fon dağılım değişiklik hakkını devreden müşterilerimizin sayısı 58 bini geçti ve FonMatik ROBO tarafından yönetilen portföy büyüklüğü 3,5 milyar TL’yi aştı. Emeklilik Gözetim Merkezi tarafından açıklanan güncel verilere göre, söz konusu fon büyüklüğünün şirketimiz gönüllü BES toplam fon büyüklüğündeki payı %9,3 seviyesinde. FonMatik ROBO’nun yönettiği fon büyüklüğü sektördeki fonların %1,7’sine denk geliyor.’

ROBO DANIŞMANLARIN YÖNETTİĞİ FONLAR

Ülkemizde Robo-Danışmanlar aracılığıyla yönetilen fonların sayısı giderek artıyor. Gerek yatırım fonları tarafında gerekse de bireysel emeklilik fonları tarafında Robo-Danışmanlar tarafından yönetilen fonların hem portföyleri büyüyor hem de bu fonlara yatırım yapanların sayısı artıyor. Smart Advice Finansal Teknolojiler Kurucu Ortağı Onur Yurtsever’in verdiği bilgiye göre; QNB Finans Portföy ve Aktif Portföy Yönetimi ile birlikte kurulan ve ülkemizin yapay zeka ile yönetilen ilk fonlarının büyüklüğü yaklaşık 1,2 milyar TL’ye ulaştı.

Hali hazırda TEFAS’ta alınıp-satılabilen Robo-fonlar ve portföy büyüklükleri:

IBB-İş Portföy Üçüncü Değişken Fon- 210,8 milyon TL

TI7-İş Portföy İkinci Değişken Fon-370 milyon TL

TI4-İş Portföy Birinci Değişken Fon-165,5 milyon TL

TLZ-Ata Portföy Analiz Hisse Senedi Fonu-16,8 milyon TL

FFP-QNB Finans Portföy Fon Sepeti Fonu-900,4 milyon TL

TJI- TEB Portföy İkinci Fon Sepeti Fonu-192,6 milyon TL

MJB-Mükafat Portföy Aktif Serbest (Döviz-Avro) Serbest Fon-83 milyon TL

Bireysel emeklilik sisteminde Robo-Danışman aracılığı ile fonlarını yönetmeyi tercih edenlerin sayısı  yaklaşık 88 bin kişi iken bu katılımcıların portföy büyüklüğü 5 milyarı geçti.

GELECEKTE ROBO-DANIŞMANLAR

Robo-Danışmanların gelecekte yatırım dünyasında daha çok yer alacağı, payını artıracağı fintekler tarafından ortak görüş olarak sunuluyor. Smart Advice Finansal Teknolojiler Kurucu & CEO Onur Yurtsever bu konuda şunları söylüyor: ‘Robo Danışmanlar varlık ve portföy yönetimi alanında finansal teknolojilerin en önemli konularından biri olarak karşımıza çıkıyor. Dijital yatırım danışmanlığı hizmetinin sunulmasında finans sektöründe yıkıcı bir inovasyon yaratıyor. Her geçen gün önemleri, büyümeleri ve pazar payları hızla artıyor. Genç ve yeni kuşağın da iş gücüne katılması ve birikim yapmaya başlaması  ile devrimsel bir atılım yapmaya hazırlanıyor. Önümüzdeki 5 sene içinde Dünya’daki tüm varlığın %50’sinin robo danışmanlar ve yapay zeka tarafından yönetileceğini düşünüyorum.’

Anadolu Hayat Em. Genel Müdürü Yılmaz Ertürk ise Robo-Danışmanların kullanılma hızına vurgu yaparak; ‘Dünyada, 2020 yılında robot fon teknolojisini kullanan kişi adedi 224 milyon iken, bu yıl sonunda bu rakam 293 milyona ulaştı. 2025 yılında ise 478 milyonu aşacağı tahmin ediliyor. Yatırımcıların varlık tutarlarını incelediğimiz zaman ise, yapılan projeksiyonlara göre, dünyada 2020 yılında fon robotları tarafından yönetilen varlık toplamı 1 trilyon USD iken, bu yılsonunda bu rakam 1,4 trilyon USD’yi geçti. 2025 yılında ise yaklaşık 2,8 trilyon USD’yi aşacağı tahmin ediliyor’ diyor.  

PARA YÖNETEN ROBOTLAR KONUSUNDA GÖRÜŞLER: 

Öneriver Kurucu Ortağı- Haluk Özek

‘Öneriver’in altyapısını kurgularken piyasanın dinamikliğini ve müşterilerimizin ihtiyaçlarının sürekli olarak değişebileceğini göz önünde bulundurduk. Bu yüzden servis bazlı modüler bir altyapı kurduk. Bu sayede kurumlara yalnızca ihtiyaçları olan modülleri sağlayabiliyoruz. Süreç ilerledikçe, ihtiyaçları olan yeni modülleri kullanmaya başlayabiliyorlar veya onların istekleri doğrultusunda yeni modüller geliştiriyoruz. Bu yapı beraberinde entegrasyon kolaylığını da getiriyor. Öneriver’in öne çıkan bir diğer tarafı ise makine öğrenimi kabiliyeti. Sürekli olarak yeni modeller deniyor, eğitiyor ve optimizasyon yapıyoruz. Bu çalışmaları müşteri bazında yapıp getiri maksimizasyonu sağlıyoruz. Son olarak da yapımızın şeffaflığından bahsedebiliriz. Günümüzde yatırım tavsiyesi üretip, bu tavsiyenin nasıl üretildiğini açıklamamak düşünülemez. Bu yüzden müşterilerimize tüm hesaplama adımlarımızı gösteriyoruz. Makine öğrenimi modülümüz de açıklanabilir bir yapıda geliştirildi. Müşterilerimizle beraber değerlendirmeler yapıp, hem finansal modelimizi hem de makine öğrenimi modülümüzü sürekli olarak geliştiriyoruz. Bu yapı yasa yapıcıların taleplerini de karşılıyor. Robo-Danışmanlık konusunda fayda sağlayabileceğimiz kurumları emeklilik şirketleri, PYŞ’ler, bankalar, sigorta şirketleri ve kendi varlığını yöneten tüm şirketler olarak listeleyebiliriz. Ancak Öneriver’in hizmet yelpazesinin yalnızca Robo-Danışmanlıkla sınırlı olmadığını belirtmekte fayda var. Örneğin müşterimiz olan bir bankanın fon seçim uygulamasını baştan sona tasarladık, önyüz ve back-end geliştirmelerini yaptık. Risk profilleme ve hedef odaklı yatırım gibi farklı hizmetlerimiz de mevcut. Amacımız varlık yönetimi deneyimini dijitalleştirmek isteyen kurumların tüm ihtiyaçlarına çözümler üretmek. 2022’de Öneriver için büyük hedeflerimiz var. Bunların büyük bir kısmının da gerçekleşeceğini güvenle söyleyebiliyoruz. Yılın ilk yarısında canlıya geçmiş 5 müşterimiz olacak: 2 emeklilik şirketi, 2 portföy yönetim şirketi ve 1 banka. Bu kurumlara ek olarak yakın görüşmelerimizi sürdürdüğümüz 7 şirket daha var. Öneriver’in esnek altyapısı, getiri performansı, şeffaflığı ve ana şirketi olan İnfina Yazılım’ın 27 yıllık sermaye piyasaları başarısına duyulan güven sayesinde kurumların tercihi olmaya devam ediyoruz. Bireysel yatırımcılar bir robo-danışmanlık hizmetine baktıklarında, bu sistemin şeffaflığı, güvenilirliği ve açıklanabilirliği konusunda ikna olmalılar. Eğer sistem bu bakımlardan içlerine siniyorsa yatırım yapabilirler. Ancak bireysel yatırımcının en büyük düşmanı ne yazık ki kendisi olabiliyor. Piyasaların hareketli olduğu zamanlarda sisteme güvenmeli ve panikleyip çıkış yapmamalılar. Benzer şekilde Robo-Danışmanı kullanırken piyasa zamanlaması yapıp getirilerini maksimize etmeye çalışmamalılar. Burada doğru olan uzun vadeli yatırım yapmak. Zira Robo-Danışmanların en büyük avantajı orta ve uzun vadede yatırımcılara getiri sağlamaları olarak öne çıkıyor. ‘

Garanti BBVA Emeklilik Genel Müdürü Burak Ali Göçer: 

‘Garanti BBVA Emeklilik olarak, Robo-Danışmanlık alanında müşterilerimize iki önemli hizmeti sunuyoruz. Bunların ilki; dijital fon danışmanlık hizmetimiz Fon Koçu. Fon Koçu; 16 faizli, 16 faizsiz profil için paketler hazırlıyor. Bu paketler hazırlanırken, ROBO Advisory dememizi sağlayan algoritmalardan destek alıyor. Tabi ki sadece bu algoritmalar değil, profesyonellerin dokunuşları da etkili oluyor. Bu hizmet için çözüm ortağımız Garanti BBVA Portföy. Paketler, algoritmalar onların uzmanlığı ile hazırlanıyor. Bireysel Emeklilik fon getirilerini büyütmenin en önemli aşaması doğru zamanda fon dağılım değişikliği yapmak. Katılımcılarımızın emeklilik fonu seçiminde zorlandıklarını, fon dağılım değişiklik haklarını hiç kullanmadıklarını, ürünü alırken seçtikleri fonlarda kaldıklarını gözlemledik. Bunun en önemli nedeni; katılımcıların piyasalardaki dalgalanmaları yakından takip edememeleri, bu işlemleri zor ve zahmetli bulmalarıydı. Garanti BBVA Emeklilik olarak, bu sorunlara kalıcı çözüm bulmak için yeni çalışmalar geliştirdik. Robo-Danışmanlık fikri bu şekilde çıktı. BES ve Otomatik BES’te bulunan milyonlarca katılımcımızı arayarak ya da şubelerden ulaşarak, fon dağılımlarını değiştiremeyeceğimizi biliyorduk. Bu nedenle dijitalden hızlı süreçler dizayn ederek müşterilerimizin hayatını kolaylaştırdık. 

Garanti BBVA Emeklilik olarak,  bu ihtiyacın karşılanması konusunda sektörün öncüsü olduk ve 4 yıl önce Fon Koçu uygulamamızı başlattık. Fon Koçu hizmetimizden hem Gönüllü BES hem de Otomatik BES katılımcılarımız faydalanabiliyor. Fon Koçu piyasaları takip ediyor ve uygun zamanda katılımcılarımızın risk profiline özel tavsiyelerde bulunuyor. İkinci önemli uygulamamız ise; Dijital Gelecek Koçu hizmetimiz. Geçtiğimiz yıl hayata geçirdiğimiz ve web sitemizden ulaşılabilen Dijital Gelecek Koçu chatbot uygulamamız ile müşterilerimiz BES sözleşmesi başlatmadan önce akıllarına takılan tüm sorulara kolaylıkla cevap bulabiliyor. Müşterilerimizin Fon Koçu hizmetimize kolaylıkla adapte olduğunu söyleyebiliriz. Fon Koçu ile katılımcılarımız öncelikle dijital kanallarımız üzerinden kolayca hizmetimize ulaşarak risk algılarını ve getiri beklentilerini ölçen anketi dolduruyor. Akabinde fon koçunun onların risk profillerine  özel olarak sunduğu fon paketlerine göre fon dağılım değişikliği gerçekleştirebiliyor ve yatırımlarına hızla yön verebiliyorlar. ‘

Smart Advice Finansal Teknolojiler Kurucu & CEO Onur Yurtsever:

‘Robo-Danışmanları, en genel tanımıyla dijital yatırım tavsiyeleri sunan uygulama ve platformlar olarak tanımlayabiliriz. Birikimlerini ve yatırımlarını yönetmek isteyen yatırımcıların ve müşterilerin kendilerini yakından tanımalarına yardımcı olacak, yatırım alışkanlıkları ve davranışlarını analiz edecek, risk ve yatırımcı profillerini çıkaracak, bunlara göre yatırım fonları, global borsa yatırım fonları ve hisse senetleri arasından uygun ürünlerin seçilmesini sağlayacak, seçilecek bu ürünlerden kişiye özel portföy modelleri oluşturacak, yatırım tavsiyeleri verecek ve daha iyi getiriler elde edilmesine yardımcı olacak yapay zekaya sahip Akıllı Param Robo-Danışman, Yatırım Fonları ve Analiz Platformları sunuyoruz. Akıllı Param, milyonlarca müşteri için her gün milyarlarca hesaplama yapan yeni nesil bir teknolojiye sahip. Piyasaları hiç durmadan takip ediyor, tüm verileri topluyor ve yapay zeka giriş katmanını besliyor. Yapay Zeka, derin öğrenme yöntemi ile geliştirildi. Eğitim kümesine, aşırı öğrenme problemini aşmak üzere ayırma yöntemi uygulandı. Gradient Descent tekniği ile maliyet fonksiyonu azaltıldı. Denetimli öğrenme kullanılarak eğitilen yapay zeka, yatırım fonlarından ve hisse senetlerinden oluşan bir portföy modeli yarattı. Yapay sinir ağları, çıktıları getiri tahminlerine çevirdi. 3’ü yabancı olmak üzere toplam 18 finansal kurumla çalışıyoruz. 170.000 bireysel, 5.000 profesyonel kullanıcıya yenilikçi finansal teknoloji çözümleri sunuyoruz. Toplamda yaklaşık 2,1 milyar TL büyüklüğünde bir varlığı yönetiyoruz. Robo Danışman teknolojisini yatırım fonu ile birleştirerek tüm işlemlerin ve varlık yönetiminin otomatik yapılmasını sağlıyoruz. Böylece müşteriden bir kez onay almak yeterli oluyor.  Allianz Yaşam ve Emeklilik, NN Hayat ve Emeklilik, AgeSA Hayat ve Emeklilik, Türkiye İş Bankası, Akbank, Burganbank, QNB Finansbank, QNB Finans Portföy Yönetimi, Aktifbank ve Aktif Portföy Yönetimi çalıştığımız kurumlardan bazıları. Ülkemizin yapay zeka tarafından yönetilen ilk ve tek yatırım fonlarını QNB Finans Portföy Yönetimi ve Aktif Portföy Yönetimi ile birlikte kurduk. Biri İsviçre'de olmak üzere 3 yeni yapay zeka yatırım fonu daha kuruyoruz.Müşterilerin yaklaşık %80'ninin orta risk grubunda olduğunu gözlemliyoruz. En çok karşılaştırma mevduat getirisi ile yapılıyor. QNB Finans Portföy Yönetimi ile birlikte kurduğumuz yapay zeka tarafından yönetilen 1. Fon Sepeti Fonu son 1 yılda kıstas endeksinin yaklaşık 3 katı olacak şekilde %50 getirdi. Bu fon yurt içi piyasalara yatırım yaparken Aktif Portföy Yönetimi ile birlikte kurduğumuz fon sepeti fonu global piyasalara yatırım yapıyor. Kasım 2021'de kurulan fon kıstas endeksinin yaklaşık 2 katı olacak şekilde bugüne kadar %51 getirdi. ‘

Miks Kurucu Ortağı Dr.Yener Ülker:

‘Miksinvest olarak, müşterilerimizin tanımladığı hedef ve kısıtlar doğrultusunda erişiminde olan tüm varlık sınıflarını kullanarak sistematik, risk kontrollü ve model tabanlı bir yatırım stratejisi ve finansal plan oluşturuyoruz. Yatırım stratejisinin oluşturulmasında, varlık sınıflarına ilişkin beklenen getiri ve risk hesabı yapılıyor. Beklenen getiri hesabının yapılmasında, varlık sınıflarına ilişkin geçmiş verilerden, pazar portföyünden ve makro gelişmelere bağlı pazar beklentilerinden faydalanılıyor. Risk hesabı için ise varlık sınıfları arası uzun vadeli ilişkiler ve volatilite hesaplanıyor. Bu hesapların yapılmasında ileri araştırma kapsamında oluşturulmuş birçok finansal model ve algoritmadan faydalanılıyor. Bu getiri ve risk hesapları kullanılarak modern portföy teorisine dayalı optimum portföy hesaplanıyor. Ayrıca talep eden müşterilerimiz için hedef bazlı finansal planlama servisi kapsamında nakit akışı tahmini yapılıyor. İyi çeşitlendirilmiş bir portföy için hem yurtiçi hem de yurtdışı enstrümanlara erişim çok önemli. Bizim bu konuda bir kısıtımız yok. Müşterimizin erişiminde olan yatırım yapılabilir tüm varlık sınıflarını (Örn; yurt içi ve yurt dışı hisse ve bonolar, altın, emtia, hatta erişimde var ise gayrimenkul, girişim sermayesi ve serbest fonlar ) strateji içerisinde yer alabiliyor. TEB Fon Danışmanım uygulaması için TEB Portföy fonlarından oluşan 4 ayrı risk seviyesi için varlık dağılımını sağlıyoruz. 2018-2019 arasında test edilen strateji; 2019 yılından sonra Internet Bankacılığı platformunda, TEB PORTFÖY A.Ş. tarafından kontrolleri sağlanarak TEB müşterilerinin kullanımına sunuldur. Ayrıca, bu dağılımlar TEB Portföy aylık strateji raporunda da yer alıyor. Bunun dışında Albaraka Portföy Yönetimi için fon risk ve performans monitörleme platformu ve ayrıcı bir fintek girişimi için firmaların hedge işlemlerini kolaylaştıracak bir platform geliştiriyoruz. Robo-Danışmanları, hedef risk seviyesi ya da hedef tarihli fonlardan ayıran en önemli özellik ileri seviyede kişiselleştirmeye olanak tanıması ve sunduğu deneyim ile diğer yatırım ürünlerinden farklılaşmasıdır. Risk seviyesi ötesinde bir kişiselleştirme sağlanmıyorsa, değişken fonlardan birini seçmek kimi zaman daha uygun ve düşük maliyetli bir çözüm olabilir.’  

Finnet Yönetim Kurulu Başkanı Murat Geylani Aktaş:

‘RİSKOLOG, FİNNET’in 28 yıllık finansal yazılım tecrübesinin ürünü. Modern Portföy Teorisi’nin yeni nesil türevlerini temel alarak varlık dağılımı üretmekte. Bunun sebebi, piyasa oyuncularının mevcut varlık evreni tercihlerini kendilerine uygun sınırlara sahip portföyler halinde sunarak, getirilerini maksimize ederken, risklerini de minimize edebilmek. Böylece, kullanıcı neye yatırım yapmak istediğine karar veriyor, RİSKOLOG ise bunların her birine parasını nasıl dağıtırsa en iyi ve kendi sınırlarına en uygun sonucu elde edeceğini söylüyor. Modeller arasında standart Markowitz ve Black&Litterman kombinasyonları da var, Fama-French modelleriyle portföy optimizasyonu da. Kullanıcılar, risk veya getiri odaklı 11 öneri yöntemi ve bunlara ait 32 farklı parametreyi kullanarak, tek bir varlık listesi için 8000’in üstünde portföy dağılımı seçeneği üretebilir ve karşılaştırabilir. Sistemde yer alan değerler korumacı ve agresif olarak iki ayrı ucu bulunan bir skalada çeşitli yüzdelik değerlere sahip. Böylece kullanıcı, kendi stratejisine ve beklentisine uygun model kombinasyonunu oldukça hızlı ve etkin bir şekilde ayarlayabiliyor. Ayrıca, hisse, fon, döviz, emtia ve hatta tahvil gibi tüm varlık türleri sistemde kullanılabilmesinin yanında, bu varlıkların bireysel değerlerini kullanarak ağırlıklandırılmış kendilerine özel zaman serilerini de oluşturabiliyorlar ve açılış-yüksek-düşük-kapanış gibi farklı fiyat tipleriyle optimizasyon yapabiliyorlar. Sistem, farklı piyasa dönemlerinde farklı stratejilerle varlık dağılımları üretmesine imkan sağlıyor. Tüm bu özellikleriyle RİSKOLOG, robo-danışmanlar arasında “senaryo optimizasyonu” seçeneğine sahip, nadir sistemlerden biri. RİSKOLOG geniş içeriği, esnek kullanım yapısı ve modüler mimarisi sayesinde, aracı kurum, portföy yönetim şirketi, bireysel emeklilik şirketi gibi, fon yönetimi yapan şirketler için en az bir veri terminali kadar gerekli.Kullanıcılar, hem varlık dağılımlarını optimize edebilirler, hem de kısa ve uzun dönemli risk değerlerini kolayca kontrol ederek aşımlardan korunabilirler. Kurumsal kullanım için tasarlanmış bir kullanıcı arayüzüne sahip olmasının yanı sıra, bir mobil uygulamaya ve API yapısına sahip. Böylece RİSKOLOG’da üretilen değerler 3. parti uygulamalara da kolayca entegre edilebiliyor. Yakın zamanda ETF ve yabancı varlıkları da sisteme dahil edeceğiz. Varlık seçimi ve ağırlıklandırılmasında makine öğrenmesi ve derin öğrenme temelli modülleri de ek seçenek olarak sunacağız. Otomatik alım-satım işlemlerinin tamamını yüksek doğrulukla yapacak modülümüzle birlikte testlerine devam ediyoruz. Bu modüllerimiz de kullanıma sunulduğunda, RİSKOLOG kullanıcıları varlık seçiminden başlayarak alım-satıma kadar, bir yatırımın tüm süreçlerini tek bir sistemden kontrol ve takip edebilecekler.’ 

Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Yılmaz Ertürk:

‘Robot fon yönetimi teknolojisi ile müşterilerine portföy yönetim hizmeti sunan bir şirket olarak, Türkiye’nin bireysel emeklilik fon robotu olan FonMatik ROBO’yu Eylül 2019’da hayata geçirdik. Müşterilerin sisteme girerken ya da emeklilik şirketleriyle gerçekleştirdikleri ilk temasta kendilerine en uygun fonları seçebilmek üzere duyduğu ihtiyaca FonMatik ROBO ile cevap verdik. Birikime ayırdıkları tutardan bağımsız, her müşterimize bireysel yatırımcı olarak yaklaşıyor ve kişiselleştirilmiş fon yönetimi hizmetiyle birikimlerini yatırımcı karakterlerine en uygun fonlarda değerlendirme imkânını sunuyoruz. Yatırımcı karakterlerini de güncel hayattan sorularla oyunlaştırma yöntemi kullanarak belirliyoruz. FonMatik ROBO’nun yarattığı en büyük fark, çıktılarının sadece öneri olarak kalmaması, katılımcının yatırımcı karakterini belirledikten sonra, fon dağılımını buna göre oluşturması ve piyasa koşullarına göre düzenli olarak otomatik değiştirmesi. Müşterilerimizin hayatını kolaylaştıran otonom robot danışmanı FonMatik ROBO’yu; tasarımı, kullandığı yapay zekâ teknolojisi, süreç otomasyonu ve proaktif bilgilendirme altyapısıyla donatarak müşterilerimize en iyi deneyimi sunma hedefiyle uçtan uca otomatize ettik. FonMatik ROBO özelinde bir değerlendirme yapacak olursak, bu hizmetimizden yararlanan bireysel emeklilik katılımcılarımız, birikimlerini kendilerine en uygun fonlarda tatminkâr reel getirilerle değerlendirme imkânı buluyor. Bireysel emeklilik fon robotumuz, hizmete sunulduğu 30.09.2019 tarihinden 31.12.2021 tarihine kadar yatırımcı profiline bağlı olarak %46-126 arasında getiri sağladı. FonMatik ROBO’nun ilgili dönemdeki ortalama getirisi de %83 oranında ölçüldü. Aynı dönemdeki enflasyon ise %60,9 olarak gerçekleşti. FonMatik ROBO’nun enflasyonun çok üzerinde getiri sağlamasını memnuniyetle karşılıyoruz.’ 

Riskoptima kurucu-CEO’su İlkay Boduroğlu:

“Fintech” deyince, çok da eski olmayan ekonomide, insanın aklına sadece “ödeme sistemlerinde yenilik/kolaylık” getiren şirketler gelirdi. Bugünlerde ise, fintech şirketlerinin bir kısmı para transfer eden değil “bilfiil para kazandıran şirketler”den oluşuyor. “Arbitraj” eski ekonomide iki ayrı piyasada aynı finansal enstrümanın farklı fiyatlarla satılıyor olmasını fark edenlerin elde ettiği risksiz kazanca verilen isimdi. Eğer altının onsu, Tokyo piyasasında $1.000’a alıcı bulurken, Türkiye’de aynı anda $990’a satılıyorsa, her iki piyasada da hesabı bulunan bir yatırımcı aynı anda Türkiye’den 1 ons altın alıp, Tokya’da 1 ons altını satarak aradaki farkı, yani 10 doları, risksiz olarak cebine indirebiliyordu. Yeni ekonomide ise daha çok “istatistiksel arbitraj” ifadesi rağbet görüyor. İstatistiksel arbitraj, “Makine Öğrenmesi” kullanarak tek bir piyasada en az 7-8 tane farklı finansal enstrümandan oluşturulan market-neutral portföylerden elde edilebilen, çok düşük riskli kazanca verilen isimdir. Yapay zekanın bir dalı olan makine öğrenmesinin de farklı yöntemlerle uygulanması mümkün. Eski ekonomide kullanılan makine öğrenmesi modellerinde teknik analiz araçları (RSI, PSAR vb.) sık sık yer alırdı. Ama bu göstergelerin öncü gösterge olup olmadıkları istatistiksel yöntemler kullanılarak kontrol edilmezdi. Şimdi ise ediliyor ve çok da iyi oluyor! Riskoptima, yukarıda bahsi geçen kavramların hepsinin yeni ekonomi tarafındaki halini kullanmak üzere kurulan bir startup. Bir portföy yönetim şirketi ile yaratılacak sinerji sayesinde oluşturulacak yatırım fonlarını, TEFAS ve BEFAS üzerinden yatırımcılara ulaştırmayı planlıyor. Riskoptima’nın rol modeli, Palo Alto’da 2008’de kurulan ve 2022’de UBS’e 1.4 milyar dolara satılan Wealthfront şirketi. Riskoptima ayrıca ihracatçı şirketlere sundukları hedge optimizasyonu hizmeti sayesinde Türkiye’nin dış ticaret açığını azaltmayı hedefliyor.  2021 TİM İhracat Raporu’na göre, Türkiye’nin ihraç ürünleri maliyetinin %80’ini ithal girdiler oluşturmaktadır. Bu nedenle, hem ham madde fiyatlarının, hem de ihraç edilen ürünlerin fiyatlarının doğru hedge stratejisiyle sigorta edilmesi gerekmektedir. Riskoptima bu noktada hedge stratejisi belirleme alanında bir yenilik yaparak “piyasadan bağımsız” hareket eden ve bu nedenle de performansı (%85 olasılıkla) öngörülebilen hedge portföyleri sunuyor ihracatçılara.  Bugünden 3 ay sonraki ham madde fiyatlarını sigortalamanız için size bir LME(London Metal Exchange) reçetesi yazıyor. Ayrıca, bugünden 6 ay sonraki ürün fiyatlarını sigortalamak için de bir LME reçetesi yazıyor. Dilerseniz, ürün fiyatlarınızı da bugünden Riskoptima belirliyor. ‘

 OPTİWİSDOM CEO’su Şadi Evren Şeker:

‘Robo-Danışman yazılımımız birim yatırım aracı üzerinden özelleştirilmiş algoritmalar ile çalışmaktadır. Yani, dünyadaki çoğu yaklaşımda kullanılan ve tek bir algoritma ile bütün yatırım araçlarının değerlendirilip, tahmin, risk değeri, yatırımın dönüş değeri gibi hesaplamaların yapıldığı yaklaşımdan farklı olarak, sadece bizim yapay zeka yaklaşımlarımıza özel, her yatırım aracına özel algoritmalar üretilmekte ve bu algoritmalar o yatırım aracına özel olarak optimize edilmekte ve hesaplamalarda kullanılmaktadır. Örneğin, bir hisse senedi sosyal medya akışından, dolar kurundan çok etkilenirken başka bir hisse senedi ulusal haber sitelerinde kendi sektöründe çıkan haberler ve kripto para piyasasındaki gelişmelerden çok etkileniyor olabilir, hatta hava durumundan bile etkilenen hisse senetleri olabilir. Bizim geliştirdiğimiz algoritmalar, covid vaka sayısı, twitter, instagram veya youtube gibi sosyal medya kanalları, haber siteleri, TÜFE, TEFE, işsizlik rakamları, turist sayıları gibi çok sayıda makro ekonomik değer ve elbette hisselerin kendi performansları ve teknik analizlerine dayanmakta olup buna göre tahminler ve risk hesaplamaları yapmaktadır. Robo-Danışman sektöründe sıkça kullanılan portföy yönetim sistemlerinden bu anlamda ayrışmakta ve çoğu portföy yönetim sistemine alt yapı sağlayabilecek ve birliktelik oluşturabilecek bir yol izliyoruz. Örneğin bir porföy yönetim Robo-Danışmanı, risk, yatırımın dönüş süresi (kısa vadeli veya uzun vadeli), yatırımın risk/kazanç oranı gibi çok sayıda bilgiyi klasik hesaplama yöntemleri ile hesaplayarak, yatırımının porföyünü en uygun şekilde yatırımlar arasında dağıtmayı hedefler. Xchangewiser ise portföy yönetimi konusunda bir tavsiyede bulunmayıp, kripto paralar, hisse senetleri, emtia veya endeksler hakkında ayrı ayrı uzun veya kısa vadeli tahminler, yatırımın riski veya risk/kazanç oranlarını hesaplamaktadır. Bu hesaplamalar üzerine, yatırımcı kendi yatırım stratejisi ile yatırım yapabilmektedir. Xchangewiser, bir yatırımcının takip edemeyeceği kadar çok yatırım aracını (örneğin Londra borsası, new york borsası veya kripto paraları) takip ederek yatırımcının kriterlerine uygun fırsatları takip edebilmekte ve her yatırım aracı için otomatik olarak eğitilen eşsiz algoritmaları ile daha başarılı analizler sunmaktadır.

Robo-Danışman uygulamamız doğrudan kullanıcıların analiz taleplerine cevap vermektedir. Bir kullanıcı doğrudan platformumuzun web sitesinde veya mobil uygulamasında hesap açarak belirlemiş olduğu hisse senedi, kripto paralar, emtialar veya fonlarla ilgili analizler alabilmektedir. Xchangewiser platformunun ayrıca farklı amaçtaki yatırımcılar tarafından sık kullanılan meta-trader, matriks, tradingview ve binance platformlarına entegrasyonu da devam etmektedir.’