BİREYSEL EMEKLİLİK 11. KALKINMA PLANINDA

Aug 10

Aug 10 BİREYSEL EMEKLİLİK 11. KALKINMA PLANINDA

Bireysel emeklilik sistemi geçen yıl haziran ayında 7 milyon katılımcıya yaklaşmıştı. Ancak daha sonra sisteme girişler yavaşladığı gibi, sistemden çıkışlar da hızlanmaya başladı. 2023 yılından itibaren yıllık emekli sayılarının da artmaya başlaması, sistemin iyileştirilmesi konusunda kamuoyunda fikir birliği oluşmasını sağladı. Bu gelişmeler üzerine, hükümet yönetmelik değişiklikleriyle sistemi iyileştirme yolunda adımlar attı. Biz de Para Dergisi olarak Bireysel emeklilik sistemiyle ilgili olarak sayfalarımızda TSPB (Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği) ve TSB (Türkiye Sigorta Birliği)’nin görüş ve önerilerine yer verdik. En üst düzeyde sistemin iyileştirilmesine dair kamuoyunda oluşan öneri ve görüşlerin dile getirilmesine aracılık etmeye çalıştık. TSPB ve TSB tarafından dile getirilen, önerilen bazı görüşlerin hükümet nezdinde kabul gördüğünü, 11. Kalkınma Planında bu yönde yapılan değişikliklerden anlıyoruz. 11. Kalkınma Planı’nda TSB’nin önerdiği yaşa göre değişen devlet katkısı ve kısmi çekim olanağı yer bulurken, TSPB’nin önerisi olan özel birikim hesaplarına da vurgu yapılmış. Hadi gelin planda yer alan değişikliklerin detaylarına bir göz atalım:

KISMİ ÇEKİM OLANAĞI**

11. Kalkınma Planı’nda yer alan ifadelere göre; katılımcıların kısa vadeli nakit ihtiyaçları nedeniyle sistemden çıkışların önlenmesi amacıyla, birikimlerinin bir kısmını çekme olanağı tanınacak. Bireysel Emeklilik Hakkındaki Kanunda yer alan ‘kısmi çekim’ konusu, ilgili yönetmelikte düzenlenmediği için uygulaması söz konusu değildi. ‘Kısmi çekim’ katılımcının bireysel emeklilik sistemindeki birikimlerinden belli şartlar dahilinde çekim yapabilmesine olanak veriyor. Sağlık, evlilik, eğitim, mülk sahibi olma gibi durumlarda katılımcılar birikimlerinin belirlenen bir kısmını hak kaybına uğramadan kullanabiliyorlar. Katılımcı sistemden tamamiyle ayrılmak yerine, ihtiyaç duyduğu fonu sistemdeki birikimlerinden kullanabiliyor ve kalan birikimi sistemde değerlenmeye devam ediyor. Böylece sistem bir miktar fon kaybına uğramış olsa da, katılımcı hak kaybına uğramıyor, ihtiyacını karşılamış oluyor. Daha sonra kaldığı yerden sisteme katkı payı ödemeye devam ediyor.

YAŞA GÖRE FARKLI DEVLET DESTEĞİ

Mevcut durumda sisteme katılan bütün katılımcılar yaşlarına bakılmaksızın %25** devlet katkısı alabiliyorlar. 11. Kalkınma Planı’nda genç kesimler için uzun vadeli tasarrufları daha cazip hale getirecek şekilde, devlet desteklerinin yaşa göre farklılaştırılacağı vurgulanıyor. Böylece erken yaşlarda tasarruf etmeye başlamanın daha cazip hale gelmesiyle sistemdeki birikimlerin artması hedefleniyor. Burada gerçekten de gençlere cazip gelecek bir katkı oranı belirlenirse, gençler sistemde daha uzun süre kalacaklarından dolayı, bu uygulamanın sistemin büyümesine ve gelişmesine katkısı çok büyük olacaktır.

OKS’NİN KIDEM TAZMİNATLARIYLA ENTEGRASYONU

Kamuoyunca çokça tartışılan kıdem tazminatlarının OKS ile entegrasyonu konusu 11. Kalkınma Planı’nda da yer aldı. Hem OKS’de çalışanların sistemde daha uzun kalması ve birikimlerin artması hedeflenirken, hem de bireysel hesaplara dayalı kıdem tazminatı fonlarının sistemle entegrasyonu sağlanacak. Diğer yandan tamamlayıcı emeklilik kurumlarının kapsamı genişletilerek sektör, iş kolu veya meslek esaslı tamamlayıcı emeklilik kurumları güçlendirilecek. Bu hedeflere ulaşma yönteminin nasıl olacağını yönetmelik çıktığında öğrenmek mümkün olacak. Ancak burada dikkat çeken konu, OKS’de işveren katkısına 11. Kalkınma Planında yer verilmemiş olması. Halbuki OKS’ne işveren katkısının sağlanması gerekliliği bireysel emeklilik sektörü tarafından güçlü bir şekilde dile getiriliyordu.

ÖZEL BİRİKİM HESAPLARI

Bireysel emeklilik sistemiyle doğrudan ilgili olmasa da, özel birikim Hesaplarının 11.Kalkınma Planı’na alınmış olması hükümetin ‘hane halkı tasarruflarının artırılmasını teminen, borçlanarak harcama yerine; harcama öncesinde tasarruf etme’ hedefine odaklandığını gösteriyor. Plana göre; dayanıklı tüketim malları, eğitim, tatil gibi harcama kalemleri için bankalarda harcama kalemi grubuna özel birikim hesapları oluşturulacak. Bu birikimler kullanılarak gerçekleştirilen harcamalarda, ilgili ürünler için vergi teşviki sağlanacak. Bu hesapların en büyük yararı, tüketim mallarını taksitle veya krediyle satın alma alışkanlığında olan hane halkının, ‘önce biriktir sonra harca’ şeklinde özetlenebilecek davranış değişikliğini gerçekleştirebilecek olmasıdır. Ev, araba gibi vergisi yüksek tüketim harcamalarında sağlanacak vergi indirimleri, önceden birikim yapmayı teşvik edecek, bu da toplam tasarrufların artışına katkıda bulunacaktır. Uzun vadede ise, bu hesaplar faizlerin ve enflasyonun düşüşüne katkı sağlayabilir.

11. Kalkınma Planı, tasarruflar konusunda gerçekten de doğru noktalara odaklanmış, gibi görünüyor. Plan hedeflerine göre 2023 yılında yurtiçi tasarrufların GSYH oranının %30 seviyelerine çekilmesi hedefleniyor. BES’te ise, 15 milyon katılımcı ve 296 milyar birikim olacağı tahmin ediliyor. Doğru bir uygulama ile hedeflere ulaşmak hiç de zor değil.

*Para Dergisinin 14-20 Temmuz 2019 haftasında yayınlanmıştır.

*22 Ocak 2022 Cumartesi ve 31727 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile devlet katkısı %25’ten %30 çıkarıldı.

**22 Ocak 2022 Cumartesi ve 31727 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile kısmı çekim konusunda düzenleme yapma yetkisi SEDDK’ya verildi.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.