O PİYASA SENİN, BU PİYASA BENİM

Jun 30

Jun 30 O PİYASA SENİN, BU PİYASA BENİM

Mayıs ayının son günlerinde BES fonlarının yatırım araçlarıyla ilgili yeni düzenlemeler yapıldı. Devlet katkısı fonları, para piyasası fonları ve standart fonların portföylerine hangi yatırım araçlarından, hangi miktarlarda yatırım yapılacağına dair yapılan düzenlemeler ile fonların portföy yapısı yeniden tasarlandı. Buna göre devlet katkısı fonlarına ve standart fonlara en az %10 hisse senedi alım zorunluluğu getirilirken, para piyasası fonlarına da devlet tahvili-hazine bonolarına asgari %25 yatırım yapılması hükme bağlandı. Fonların yeni değişiklikleri uygulama ve geçiş süreci 31 Temmuzda sona eriyor. BES fonlarına hisse senedi alınacağı haberi, borsayı coşturdu. Tahvil faizlerinde de mayıs başlarından bu yana gerileme devam ediyor. Gelin bakalım, hangi fonlarda ne gibi değişiklikler var, ne kadar hisse senedi, ne kadar devlet tahvili alımı söz konusu?

STANDART FONLAR

Bilindiği gibi fon tercihinde bulunamayan veya bulunmayan katılımcılara standart fonlar öneriliyor. Tabi ki, tercih yapabilen katılımcılar da, yılda 6 kez olan değişiklik haklarını kullanırken, standart fonları tercih edebiliyorlar. Zaten standart fonlar portföylerinin en fazla %30’una kadar hisse senedi yatırımı yapabiliyordu. Yapılan değişiklikle en az alım miktarı belirlendi. Standart fon ve katılım standart fon portföyünün en az %10’u BİST 100, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi, BİST Kurumsal Yönetim Endeksi ve Katılım Endeksindeki paylarda değerlendirilecek. Portföyüne en az %60 oranında TL cinsinden borçlanma araçları, gelir ortaklığı senetleri ve kira sertifikaları alacak. Kalan %30’luk kısmı ise, yatırım yapılabilir notuna sahip ihraççılar veya bankalar tarafından çıkarılan borçlanma araçları, kira sertifikaları, İpotek Teminatlı Menkul Kıymetler ve VDMK’ta değerlendirilecek. Standart fon ve katılım standart fon portföyüne en fazla %25 oranında TL cinsi vadeli mevduat-katılma hesabı alınabilir iken, en fazla %2 oranında ters repo ve Borsa Para Piyasası, Takasbank Para Piyasası işlemleri dahil edilebilir.

BES fonları içinde standart ve katılım standart fonların büyüklüğü 7,5 milyara doğru gidiyor. Bu fonların birçoğunun portföyünde hisse senetleri zaten mevcuttu. Hali hazırda bu fonların asgari %10’unun hisse senetlerinden oluşması için, yaklaşık 150-200 milyon liralık daha hisse senedi alımı yapmaları gerekiyor.

DEVLET KATKISI FONLARI

Devlet tarafından nakit ödenen devlet katkılarının yönlendirildiği fonlar olan devlet katkısı fonları, portföylerinde %75 TL bazında kamu tarafından ihraç edilen borçlanma araçları, kira sertifikaları ve gelir ortaklığı senetleri bulunduruyor. Yeni düzenleme ile en az %10’u BİST 100, BİST Sürdürülebilirlik Endeksi, BİST Kurumsal Yönetim Endeksi ve Katılım Endeksindeki paylarda değerlendirilecek. Geriye kalan %15’lik kısmı ise TL mevduat ve katılma hesabı, bankalar tarafından ihraç edilen borçlanma araçları, kira sertifikaları, yatırım yapılabilir derecelendirme notuna sahip teminatlı menkul kıymetler ve varlığa-ipoteğe dayalı menkul kıymetlerde, ters repo, Takasbank ve Borsa para piyasası işlemlerinde değerlendirilecek.

Mevcut durumda devlet katkısı fonlarının toplamı hemen hemen 12,5 milyara ulaştı. Devlet katkısı fonlarının asgari %10 hisse senedi tutma şartını tamamlayabilmesi için portföylerine yaklaşık 250-300 milyon liralık daha hisse senedi almaları gerekiyor.

PARA PİYASASI FONLARI

Katılımcıların sistemdeki likidite ihtiyacını gidermek üzere tasarlanan para piyasası fonları, en uzun 184 gün vadeli ve ağırlıklı ortalama vadesi 60** gün olan menkul kıymetlerden oluşuyor. Bu fonların portföyüne repo, mevduat-katılma hesabı, kısa vadeli kamu ve özel sektör borçlanma araçları alınabiliyordu. Ancak fiiliyatta portföylerde yüksek oranlarda ters repo mevcuttu. Yeni düzenleme ile para piyasası fonlarının en az %25’i kısa vadeli kamu borçlanma araçlarında değerlendirilecek. 11 milyara yaklaşan para piyasası fonlarından devlet tahvili ve hazine bonolarına yaklaşık 2,5 milyar liralık bir kaynak aktarılacak.

FON PERFORMANSI

Emeklilik fonları ile ilgili son yapılan değişiklik ise fonların performansının nasıl değerlendirileceği ile ilgili. SPK, bakanlık görüşü alınarak fon performanslarını değerlendirmekle yetkili kılındı. 2020 yılından itibaren belirlenen kriterlere göre başarılı fonları yöneten portföy yönetim şirketleri %50 daha fazla gelir elde etme olanağına kavuşacaklar. Başarısız addedilen fonlar ise portföy yönetim şirketini değiştirmek zorunda kalacaklar.

BES’teki değişiklikler özellikle borsalarda heyecan ve coşkuyla karşılandı. Borsa bu haberlerden sonra yaklaşık 10 bin puan yükseldi. Evet, BES piyasaların derinleşmesine ve gelişmesine katkı sağlar. Evet, tasarrufların artışı faizlerin düşürülmesine yardım eder. Ancak fonların nasıl yönetileceği ile ilgili müdahaleler fazlalaştıkça, portföy yöneticilerine beceri ve başarılarını gösterecek alan kalmaz. Sektör rekabete ve gelişmeye kapalı bir hale dönüşebilir. Diğer yandan özellikle devlet katkısı fonlarında katılımcıların risk algılarına uygun seçenekler oluşturulması gerekir. Tüm katılımcıları tek bir risk düzeyinde varsayarak yapılacak değişiklikler, çoğunluğu risk algısı düşük olan katılımcıları ürkütebilir.

*Para Dergisinin 16-23 Haziran 2019 tarihli sayısında yayınlanmıştır.

**18/10/2023 tarihli 2023/62 sayılı SPK kararı ile para piyasası fonlarındaki varlıkların ağırlıklı ortalama vadesi 45 günden 60 güne çıkarıldı.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.