TEMETTÜ YATIRIMI BES'İ YENER Mİ

Sosyal medyada bireysel emeklilik sistemi çokça tartışılıyor. Bireysel emeklilik sistemine girenler, girmeyenler, girip-çıkanlar sistemle ilgili deneyimlerini, bilgilerini, varsayımlarını dile getiriyorlar. Olayın tartışılması güzel. Tartışa tartışa doğruyu bulacağız. Evet, bireysel emeklilik sisteminin eksikleri, noksanları var. Bunlar zamanla düzelecek. Düzelmek zorunda. Bunu nereden biliyoruz? OKS sistemi önümüzde incelenmesi gereken bir laboratuar olarak duruyor. Sistemden çıkışların beklentilerin üzerinde gerçekleşmesi, sistemde iyileştirmeler konusunu gündeme getirdi ve halen bunun üzerinde çalışılıyor.

Bireysel emeklilik sistemine karşı pek çok tez dile getiriliyor. Tezlerden biri de şu: Temettü veren hisse senedi yatırımları ile BES’in üzerinde getiri elde etmek mümkündür. Böylece hisse senetlerinden elde edilecek temettü ve değer artışı, gelecekte bireysel emeklilik sisteminden elde edilecek birikimin çok daha fazlası olacaktır. Üstelik 10 yıl ve 56 yaş kriterini beklemeye gerek kalmadan hemen ertesi yıldan itibaren, gelir elde etmeye başlanabilir. Bu tez birkaç açıdan bireysel emeklilik sisteminin ruhuna uyum sağlamıyor. Birincisi birikimin tamamını hisse senetlerine bağlamak, yani çeşitlendirme açısından sadece hisse çeşitlendirmesi yapmak, bireysel emeklilik sisteminin sağladığı fon çeşitliliği ile kıyaslanamaz. İkincisi, hiçbir şirketin yatırımcısına her yıl düzenli olarak temettü geliri sağlayacağının garantisi yoktur. Bir üçüncüsü de alınan hisse senetlerinin değer kaybetmeyeceğinin garantisini kimse veremez. En önemlisi ise, bireysel emeklilik sistemi istikrarlı bir getiri vaadeder. Hisse senedi yatırımlarının aşırı volatil olması pozisyon taşımayı zorlaştırabilir.

ÇEŞİTLENDİRME

Portföy yönetiminin en önemli ilkelerinden birisi yumurtaları farklı sepete koymaktır. Burada farklı sepetlerden kasıt, farklı piyasalarda işlem gören yatırım araçlarıdır. Hisse senedi, borçlanma araçları, gayrımenkul, altın ve kıymetli madenler ile diğer sermaye piyasası araçları portföye alınabilecek yatırım enstrümanlarıdır. Bireysel emeklilik sistemi içerisinde katılımcılara sunulan fonlarla hem yurtiçindeki farklı piyasalarda işlem gören yatırım araçları hem de uluslararası piyasalarda işlem gören yatırım araçları katılımcılara sunulmaktadır. Halbuki temettü veren hisse senetleri olsa bile sadece yurtiçinde işlem gören hisseler ve sadece hisse senetlerinden oluşan bir portföy yurtiçi ve yurtdışından kaynaklanacak bütün risklere açıktır.

TEMETTÜ GARANTİSİ

Ekonominin büyüme dönemlerinde borsalarda işlem gören hisse senetlerinin temettü verme olasılığı artar. Ancak küçülme ve daralma dönemlerinde ya da şirketin yatırım yaptığı dönemlerde bırakın temettü vermeyi, şirketin varlığı bile tehlikeye girebilir.  Bizim piyasamızda son 10 yıldır her yıl temettü veren şirket sayısı sadece 26’ dır. Ancak unutulmamalı ki, öncesinde şirketlerin temettü verip-vermeyeceği ve ne kadar temettü ödemesi yapacağı bilinemez. 2018 yılında temettü ödemesi yapan şirketlerin en iyisi %10-12 oranında temettü ödemesi yapabildi. Halbuki, bireysel emeklilik sisteminde yatırılan her katkı payı için (bir yıllık brüt asgari ücret tutarıyla sınırlı olmak üzere) %25 devlet katkısı var.  Sistemde 10 yıl ve 56 yaş kriterini yerine getiren katılımcılar, kendi birikimlerinin ve devlet katkılarının tamamını almaya hak kazanırlar. Burada genelde şu argüman ileri sürülüyor: %25 devlet katkılarının ne kadar süreceği belli değil. Devlet bunu ödemekten vazgeçebilir, deniliyor. Fakat halen devlet katkıları ödenmeye devam ediliyor. Kesileceğine dair de hiçbir açıklama, belirti yok. 

DEĞER KAYBI OLASILIĞI

Hem hisse senetleri piyasasında hem de bireysel emeklilik fonlarında, değer kaybı olasılığı her zaman mevcuttur. Ancak çeşitlendirilmiş bir portföyün değer kaybı ile sadece hisse senedi yatırımlarından oluşan bir portföyün değer kaybı tabi ki aynı oranda olmayacaktır. Çeşitlendirilmiş bir portföyde her zaman değer kaybeden yatırım araçlarının yanında değer kazananlar da olacak dolayısıyla portföyde hisse senedi yatırımlarında gözlenen yüksek oranlı değer kayıpları oluşmayacaktır.

VOLATİLİTE

Hisse senedi piyasaları her zaman aşırı volatil bir yapıdadır. Zaman zaman aşırı değer kayıpları veya aşırı değer artışları gözlenebilir. Örneğin geçen yıl BİST 100 endeksi %47 getiri sağlarken yılbaşından bu yana değer kaybı %18’e ulaştı. Böylesi volatil bir yapıda yatırımcıların uzun vadeli portföy taşıması veya uzun vadede sürekli alım tarafında yer alması çok zordur. Halbuki bireysel emeklilik sistemindeki fonlarla çeşitlendirilmiş bir portföy belki hisse senedi piyasalarındaki gibi %47’lere ulaşan bir getiri sağlamayacak fakat yılbaşından bu yana yaşanan %18’lik değer kaybına da maruz kalmayacaktır.

Sonuç olarak, bireysel emeklilik sisteminde katılımcılara sunulan portföy çeşitliliği ile uzun vadede istikrarlı bir getiri elde etmek mümkün iken, hisse senedi yatırımlarından oluşan bir portföy aşırı volatil yapısı ile bireysel emeklilik sistemine rakip olmaktan uzaktır. Kaldı ki, ille de hisse senedini yatırımını tercih eden katılımcı portföyünün tamamını hisse fonda tutarak hem hisse senedi yatırımı yapmış olur, hem de %25 devlet katkısını alabilir.