BES ŞİRKETİYLE İLETİŞİMDE OL, HAKLARINI KORU

Dec 22

Dec 22 BES ŞİRKETİYLE İLETİŞİMDE OL, HAKLARINI KORU

Bilindiği gibi otomatik katılım sistemi 45 yaş altındaki 4/a ve 4/c statüsündeki çalışanları bireysel emeklilik sistemine dahil ediyor. Çalışanların ücretlerinden yapılan %3 kesinti işveren tarafından bireysel emeklilik sistemine aktarılıyor, devlet de bunun karşılığında %25 devlet katkısını taahhüt hesaplarına kaydediyor. Sistem neredeyse bir yılını doldurmak üzere. Bugüne kadar yaklaşık 7,5 milyon çalışan sisteme dahil edildi ve bunlardan 3,425 bin kişi cayma hakkının kullanmayarak sistemde kalmaya devam etti. 1 Ocak 2018’den itibaren 50’den fazla 100’den az çalışana sahip işverenler bir bireysel emeklilik şirketiyle anlaşarak çalışanlarını sisteme dahil edecekler.

Otomatik katılım sistemi çalışanlar üzerinden kurgulanmış. Peki, iş değiştirme, işten ayrılma veya işsizlik durumlarında ne olacak? Çalışanın otomatik katılımdan kaynaklanan hakları devam edecek mi? Ya da çalışan ne yapmalı ki, otomatik katılımda mevcut haklarını ve sözleşmesini sürdürebilsin?

Öncelikle çalışanın işyeri değişikliği veya işsiz kalması durumlarında bireysel emeklilik şirketine bilgi vermesi mevcut sözleşmeden kaynaklanan haklarının devamı açısından çok önemli. Otomatik katılım SSK gibi değil. İşe girdin, çıktın yine başladın, aynı SSK numarasıyla devam... Keşke Otomatik katılım da öyle kurgulansaydı. Otomatik Katılımda öyle bir şey yok. Burada çalışanın iş değişikliğine gitmesi durumunda yeni işverenin otomatik katılıma dahil olup-olmaması çalışanın izleyeceği yolu farklılaştırıyor. İşsiz kalması durumunda da ya dışarıdan ödemeye devam etme seçeneği, ya da ara verme hakkını kullanmak istemesi gerekiyor. Aksi halde otomatik katılım sözleşmesi sonlandırılıyor.

Yeni işyeri otomatik katılım kapsamındaysa

Çalışan işten ayrıldı, ara vermeden hemen yeni iş buldu. Yeni işyeri de otomatik katılım kapsamındaysa sorun yok. Eski işyerindeki emeklilik planı yeni işyerindeki plana aktarılacak. Eski emeklilik planında süreden kaynaklanan hakları aynen korunacak. Burada çalışanın eski işyerindeki planından ayrılmamış olması gerekiyor.

Yeni işyeri otomatik katılım kapsamında değilse

Çalışan iş değiştirdiğinde yeni işyerinde otomatik katılım kapsamında bir emeklilik planı yok ise bu kez dışarıdan ödemeye devam etme, ara verme veya sözleşmeyi sonlandırma seçenekleriyle karşı karşıya kalır. İşinden ayrılan ve iş bulamayan çalışanlar da bu seçeneklerden birini tercih etmek zorunda kalacaklardır. Çalışma ilişkisinin sonlanmasına dair bilginin şirkete iletilmesi çalışanın sorumluluğunda olup, BES şirketine bu bilgi her türlü yazılı veya güvenli elektronik iletişim araçları ile iletilebilir.

-Çalışan işten ayrılma tarihini izleyen ayın sonuna kadar yazılı olarak veya her türlü güvenli elektronik iletişim aracı ile bireysel emeklilik şirketine bildirimde bulunarak dışarıdan ödeme seçeneğini tercih edebilir. Bu durumda eski işyerindeki emeklilik planına en az o dönemde geçerli brüt asgari ücretin %3’ü kadar katkı payı ödeyerek, mevcut planına devam edebilir.

-Çalışan ikinci olarak ara verme seçeneğini tercih edebilir. Bu durumda ara verme hakkını kullanmak istediğini BES şirketine bildirmeli ve 3 ay bitmeden talebini yenilemelidir. Ara verme süresinin sonlandığı ayı takip eden ayın sonuna kadar çalışan tarafından herhangi bir katkı payı ödemesi yapılmaması veya ara verme talebinin yenilenmemesi durumunda BES şirketi tarafından 20 işgünü içerisinde ayrılma işlemleri gerçekleştirilir.

- İşini değiştiren çalışanın yeni işvereninin otomatik katılım kapsamında olmaması veya işinden ayrılan çalışan için bir diğer seçenek de sözleşmenin sonlandırılmasıdır. Çalışan katkı payı ödememiş veya bildirimde bulunmamış ise, bu kez BES şirketi çalışan ile iletişime geçerek çalışanın banka hesap bilgilerini alır. 20 gün içerisinde de sözleşmeden ayrılma işlemini gerçekleştirir.

Peki, BES şirketini bilgilendirmek neden önemli? Sözleşme sonlanırsa ne olur?

Çalışan ne zaman ve hangi şekilde olursa olsun otomatik katılımdaki sözleşmesi sona erdiğinde kendi birikimlerinin tamamını alır. Ancak, çalışanın sözleşmesinde geçirdiği süreler devlet katkısının hak edilmesi açısından ve birikimler üzerinden alınacak stopaj açısından önemli. Çalışan 3 yılı tamamlamadan sözleşmesinden ayrılırsa hiçbir devlet katkısını hak edemez. Kendi birikimleri üzerinden alınacak stopaj da %15 olur. Sözleşmesinde 3 ila 6 yıl arasında kalanlar devlet katkılarının %15’ini hak eder. Bu dönemde devlet katkısı dahil birikimler üzerinden alınacak stopaj da %15’tir. 6 ila 10 yıl sözleşmede geçirenler devlet katkılarının %35’ine hak kazanırken bu dönemde birikimler üzerinden alınacak stopaj halen %15 olarak devam eder. Sözleşmede 10 yılını tamamlayan çalışan devlet katkılarının %60’a hak kazanırken, 10 yılı tamamlayarak sistemden ayrılanların devlet katkısı dahil birikimleri %10 stopaja tabi olur. Devlet katkılarının tamamının hakedilmesi ve stopaj oranının %5’e düşmesi ancak sistemde 10 yılı tamamlayıp 56 yaşını bitirenler için söz konusudur.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.