BES’TE 10 YIL TAMAMLAYIP AYRILMANIN AVANTAJ-DEZAVANTAJLARI

Özellikle 18 yaş altının sisteme dahil olmasıyla, 56 yaşına kadar sistemde kalmak, başlangıçta katılımcıların gözünü korkutabiliyor. Düşünün; yeni doğan birisi sisteme dahil olduğunda 56 yıl sürebilecek bir yatırım yolculuğuna başlamış oluyor. Sürenin uzunluğu nedeniyle sisteme girmekten kaçınanlara, BES aracıları çoğu zaman çoğu zaman, 10 yılı veya 18 yaşını doldurunca sistemden ayrılmalarını öneriyor. Hatta hatta, sistemde 10 yılı tamamlayan, ama 56 yaş şartını taşımayanlara da, eski sözleşmeden alacakları toplu parayı sisteme tekrar yatırmaları, böylece hesaplarındaki devlet katkısı tutarının yükseleceği ve avantaj sağlayacakları konusunda önerilerde bulunuluyor. Ayrıca sisteme toplu para yatırarak girenlere, ertelenmiş giriş aidatı olan ve yönetim gider kesintisi bulunmayan emeklilik planları öneriliyor. Katılımcılar böylece kesintiyle karşılaşmadan yeniden sisteme girerek, katkı paylarının tamamını yatırıma yönlendirebiliyorlar.

Sistemde 10 yılı tamamlayan ama 56 yaşını tamamlama şartını yerine getiremeyenler için 10 yıllık BES yolculuğunu sonlandırmak neler getiriyor, neler götürüyor, avantajları-dezavantajlarını ortaya koyalım ki, herkes kendi durumunu buna göre değerlendirsin, ben bilmiyordum, haberim yoktu, demesin.

SİSTEMDE 10 YILI TAMAMLAMANIN AVANTAJLARI:

Sistemde 10 yılı tamamlamak; katılımcılara kesintiler, devlet katkıları ve stopaj yönünden bazı avantajlar sağlıyor. Gelin bu avantajların neler olduğuna biraz daha yakından bakalım:

 -Devlet Katkıları: Sistemde 10 yılı tamamlayarak ayrılan sözleşmeler, devlet katkılarının %60’ını almaya hak kazanmış oluyor.

-Stopaj: Sistemde 10 yılı tamamlayarak ayrılan katılımcılar kendi birikimlerinin ve devlet katkılarının getirileri üzerinden yüzde 15 yerine yüzde 10 stopaj ödüyorlar.

-Başlangıç katkı payı ödeyebilme: 10 yılı tamamlayan sözleşmeden ayrılanlar kendi birikimleri ve devlet katkısının yüzde 60’ının alınabilmesiyle, yeniden sisteme girmek istediklerinde emeklilik şirketlerinin pek çoğunun kesintisiz emeklilik planları için uyguladığı başlangıç katkı payını yatırabiliyor.

10 YILI TAMAMLAYARAK SİSTEMDEN AYRILMANIN DEZAVANTAJLARI

BES’te katılımcılar en büyük faydayı sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamladıklarında elde ediyorlar. Sistem uzun vadeli yatırımı teşvik etmeyi hedeflediği için erken ayrılmalarda faydaların bir kısmı kullanılamıyor. Nedir, bu faydalar? Sistemden erken ayrılmak bazı hakların kullanılmasında engel teşkil ediyor. Katılımcı sistemde ne kadar uzun süre kalır ise sistemdeki faydalardan o kadar çok ve uzun süre faydalanabiliyorlar.

Ana kural olarak, sistemde 5 yıl ve üzerinde bulunan sözleşmelere, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi uygulanamıyor. Ancak erken ayrılmalarda, daha önce giriş aidatı alınmamış sözleşmelerden, giriş aidatı kesintisi yapılabiliyor. Diğer yandan; önümüzdeki dönemlerde katılımcılar her beş yılda bir, farklı bir gerekçe ile kısmi çekim hakkı kullanılabilecek. Sistemden erken ayrılanlar bu haklarını kullanmak için tekrar beş yıl bekleyecekler. Sistemden çıkılarak yeni sözleşme yapıldığı takdirde, aktarım hakkının kullanılabilmesi için sistemde iki yılı tamamlamak gerekiyor. Devlet katkıları sistemde kalınan süreye bağlı olarak kademeli alınabildiğinden, 10 yılı tamamlayarak sistemden ayrılan katılımcı tekrar devlet katkısının %15’ini alabilmek için en az 3 yıl, %35’ini alabilmek için 6 yıl, %60’ını alabilmek için on yıl bekleyecek.

Sistemde 10 yılı tamamlayan ancak yaş kriterini sağlamayan katılımcılardan sistemden ayrılırken birikimleri ve devlet katkıları üzerinden yüzde 10 stopaj kesiliyor. Bu stopaj oranı, emeklilik hakkı kazanarak sistemden ayrılanlara uygulanan oranın tam iki katı. Katılımcının iyi getiri sağlayabildiği durumlarda daha yüksek stopaj ödemek can yakıcı olabiliyor.

7.yıldan itibaren katılımcılara ödenmeye başlanan fon toplam gider kesintisi iadesi oranı onuncu yılda yüzde 10’a ulaşmış oluyor. Katılımcı sistemden ayrılıp sisteme tekrar girdiğinde fon toplam gider kesintisi iadesi alma hakkını da 6 yıl boyunca kullanamıyor.

RİSKLER

Sistemden erken ayrılan yani 10 yılı ve 56 yaşını tamamlamadan ayrılan katılımcılar, sistemde başlangıç tarihinden kaynaklanan bütün haklarını kaybediyor. Yeni sözleşme yaparak sisteme girdiklerinde her şeye sıfırdan başlıyorlar. 10 yılı tamamlamış sözleşmesini sonlandırarak, yeniden sisteme giren katılımcı için en büyük risk; sistemden erken ayrılmak zorunda kalmasıdır. Olur da katılımcı; ilk 3 yılı tamamlamadan sistemden ayrılmak zorunda kalırsa, devlet katkılarının hiçbirine hak kazanamıyor. 5 yıl tamamlanmadan sistemden ayrılırsa, devlet katkılarının yüzde 15’ine hak kazanabiliyor ama ertelenmiş giriş aidatı ve yönetim gider kesintileriyle karşılaşılabiliyor. Sistemde ilk 6 yılı tamamlayarak ayrılanlar, devlet katkılarının yüzde 35’ine hak kazanılabiliyor ama erken çıkışların hepsinde sistemdeki ilk 10 yılda stopaj oranı da yüzde 15 olarak uygulanıyor. 7.yıldan itibaren katılımcılara ödenmeye başlanan fon toplam gider kesintisi iadesi alınamıyor.

İlk bakışta; her 10 yılda bir sözleşmeyi sonlandırıp sisteme toplu para ile yeniden girmek, devlet katkısı tutarını artırıcı etki yapıyor. Doğru, ama sistemde 10 yılını tamamlayarak ayrılan katılımcı, bundan sonra sistemde kalmaktan kaynaklanan haklarından vazgeçmiş oluyor. Bunun üstüne olası bir şekilde sistemden erken ayrılmak zorunda kalırsa, kazanımlarının da tamamını veya bir kısmını kaybedebiliyor.

**Para Dergisi’nin 17-23 Mart 2024 tarihli sayısında yayınlanmıştır.