DEVLET KATKILARI NE ZAMAN YATACAK? — Zeynep Candan Aktaş

Feb 12

Feb 12 DEVLET KATKILARI NE ZAMAN YATACAK?

2023 yılı bireysel emeklilik sistemi açısından hareketli bir yıl oldu. Kasım ve aralık aylarında BES'e yaklaşık 22 milyar lira katkı payı yatırıldı. 2023 yılında ek katkı payı tahsilatı BES tarihinin rekorunu kırarak yüzde 30’a ulaştı. Özellikle sisteme ek katkı payı yatıranların gözü kulağı devlet katkılarında. Acaba devlet katkıları hesaplara ne zaman geçecek?

Gelin, bu hafta devlet katkılarının BES’te her ay tekrarlanan yolculuğunu inceleyelim. Hangi denetimlerden, hangi süreçlerden geçerek, katılımcıların hesabına yansıyor ve oradan da piyasalara akıyor, bir bakalım.

BES ŞİRKETLERİNDE KONTROLLER

Diyelim ki; Aralık 2023 içinde herhangi bir gün nakden (kampanya ile nakit gibi kabul edilen kredi kartlı ödemeler dahil) sisteme katkı payı yatırıldı. Bu katkı payının düzenli katkı payı, başlangıç katkı payı veya ek katkı payı olması fark etmez. Bunların hepsi 2023 yılının devlet katkılarından faydalanacaklar. Katılımcıları sisteme katkı payı yatırdıklarında, ertesi iş günü bu kayıtlar EGM’ye (Emeklilik Gözetim Merkezi) aktarılıyor. Ay sonu geldiğinde BES şirketleri bir kez daha kendi kayıtlarındaki katkı payı verilerini kontrol ediyor. Bu kontroller 9 iş günü içerisinde tamamlanmak zorunda. Yani içinde bulunduğumuz dönem için düşünecek olursak, 11 Ocak 2024 tarihinde BES şirketleri, Aralık 2023’te giren-çıkan bütün katkı paylarına göre hesaplarını kontrol edip, katılımcı bazında katkı payı girişlerine ilişkin aylık tablolarını hazırlamış olacaklar.

DEVLET KATKISI HESAPLAMA

Devlet katkısı, emeklilik şirketleri tarafından EGM’ye iletilen katkı payı bilgileri baz alınarak, EGM tarafından hesaplanıyor. EGM şirketler tarafından kendisine gönderilen aylık katkı payı tablolarını, 6 işgünü içerisinde, yani güncel verilerle 18 Ocak 2024 gününe kadar, kendi kayıtlarıyla karşılaştırarak kontrol edecek. Bu kontroller sonunda EGM Aralık 2023’te sisteme yatırılan katkı payları karşılığındaki devlet katkılarını hesaplayacak ve üç adet tablo oluşturacak. Birisi gönüllü BES tarafındaki devlet katkıları için, ikincisi OKS tarafındaki taahhüt hesaplarına kaydedilecek devlet katkısı için ve sonuncusu da yine OKS tarafındaki çalışanların hak kazandığı devlet katkısı için. EGM tarafından oluşturulan aylık devlet katkısı tabloları üzerinde emeklilik şirketleri ve EGM karşılıklı mutabakat varacaklar.

KONSOLİDASYON

EGM bu mutabakatın ardından, bu kez katılımcıları, T.C. kimlik numaralarına veya mavi kart numaralarına göre konsolide edecek. Böylece her bir katılımcının devlet katkısı tutarlarının, yıllık üst sınırı aşıp-aşmadığı kontrol edilecek. Birden fazla sözleşmesi olan katılımcıların ise her bir sözleşmesi için alacağı devlet katkısı, hem üst sınır açısından kontrol ediliyor hem de katkı paylarının ağırlığına göre sözleşmelerine dağıtılıyor. EGM şirketlerle mutabakata varacağı 18 Ocak tarihinden sonraki 10 iş günü içinde, yani 30 Ocak’ta T.C. kimlik numarası bazında konsolide edeceği aylık devlet katkısı tablolarını, bireysel emeklilik şirketlerine, Maliye Bakanlığına ve SEDDK’ya (Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu) gönderecek. Katılımcı bazında devlet katkısı tutarlarının şirketlere gönderilmesini takip eden iş günü yani 31 Ocak 2024 tarihinde, Bakanlıktan devlet katkısı ödemeleri alınacak ve şirketler de devlet katkısı tutarlarını EGM ile mutabık kaldıkları aylık tablolara göre katılımcıların hesaplarına yansıtacaklar.

DEVLET KATKISININ YATIRIMA YÖNLENDİRİLMESİ

BES şirketleri devlet katkılarını hesaba yansıtırken;

1-OKS’de hak kazanılmayan devlet katkılarına ilişkin tutarlar, çalışanların taahhüt hesaplarına mahsuben kaydedilecek.

2-Gönüllü BES katılımcılarının devlet katkısı tutarları ve OKS’de çalışanların hak kazandıkları devlet katkısı tutarları, nakit olarak portföy yönetim şirketine aktarılacak. Portföy yönetim şirketleri de bu nakitle devlet katkısı fonlarının portföylerine mevzuata uygun olarak varlık alımı yapacaklar. EGM verilerine göre Aralık 2023’te BES’e (Gönüllü BES+OKS) 13 milyarı geçkin katkı payı yatırılmış. Çok kaba bir hesapla 31 Ocak 2024 tarihinde devlet katkısı olarak para ve sermaye piyasalarına yaklaşık 4 milyar civarında bir para girişinin olması beklenebilir.

DEVREDEN DEVLET KATKISI

Yukarıda, devlet katkısı hesaplaması yaparken, EGM’nin katılımcıları T.C. kimlik numarası bazında konsolide ettiğini ve devlet katkısı üst sınır kontrolünü yaptığını ifade etmiştik. Herkesin bildiği gibi, bir yıl içerisinde, bir katılımcı, en fazla yıllık brüt asgari ücretin yüzde 30’u kadar devlet katkısı alabiliyor. Peki, yıllık brüt asgari ücret tutarının üstündeki kalan katkı paylarına ne oluyor? Aşan katkı payları da gelecek yıla devredilerek bir sonraki yılın devlet katkısından faydalanacaklar. Devredilen katkı payları ocak ayının ilk günü şirket hesaplarına yatmış gibi kabul edilerek, şubat ayının sonunda 2024 yılının devlet katkısı limitinden faydalanacaklar. Yine de artan kısım olursa, gelecek yılların devlet katkılarından faydalanmak üzere kayıtlarda bekletilecek ve 2025 yılının ilk günü sisteme yatmış gibi işlem görecek.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.