EYT’LİLER BES’TEN DE EMEKLİ OLACAK MI?

Kısa adıyla EYT’liler, açık anlatımıyla Emeklilikte Yaşa Takılanlar, yapılan yasal düzenleme ile SGK’dan (Sosyal Güvenlik Kurumu) emekli olmaya hak kazandılar. Emeklilik hakkını kazananlar heyecanla SGK’ya hücum etti. EYT’lilerin bir kısmı emekli olup iş hayatından çekilirken, bir kısmı emekli olsa da çalışmaya devam edecek gibi görünüyor. Emekliliğin bu kadar çok gündemde olduğu bir ortamda, EYT’lilerin BES’teki yani otomatik katılım sistemindeki durumu merak ediliyor. Hatta SGK’dan emekli olmak ile otomatik katılımdan emeklilik hakkının kazanılması konusunda kafaların karışık olduğu, soruların arttığı gözleniyor. Bu hafta EYT’den emekli olmak, BES’ten yani otomatik katılımdan da emeklilik hakkı kazandırıyor mu, sorusuna cevap arayalım. Aralarındaki ilişki ve farklılıklara bir göz atalım.

SGK İLE OKS İLİŞKİSİ

SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu) zorunlu bir kamu sosyal güvenlik kurumu. Çalışan herkes bu kuruma mevzuatta öngörülen primi zorunlu olarak ödemek zorunda. Bu primler karşılığında çalışanlar sağlık hizmetinden, işsizlik ödeneğinden vb. faydalanabiliyor, belirli süre prim ödeyenler emeklilik hakkı kazanarak SGK’dan emekli maaşı alabiliyor. Halbuki bireysel emeklilik sisteminin bir kulvarı olan otomatik katılım sistemi bir işyerine bağlı çalışanların gönüllü olarak katkı payı ödediği bir sistem. Her ne kadar çalışanlar işverenleri tarafından sisteme zorunlu olarak dahil edilse de, OKS’ye (Otomatik Katılım Sistemi) dahil edilen çalışanlar istediği zaman sistemden ayrılabilir. Çalışanların sistemde kalma zorunluluğu yok.

Farklılıklardan bir diğeri de SGK’ya ödenen primler üzerinde çalışanların herhangi bir inisiyatifi bulunmuyor. Halbuki otomatik katılım sistemine yatırılan katkı payları çalışanların özel yatırım hesaplarında takip edilerek, para ve sermaye piyasalarında yatırıma yönlendiriliyor. Çalışanlar yılda 12 kez fon dağılımı değiştirebiliyor. Üstelik OKS’ye dahil olarak, sisteme katkı payı ödeyenlere yüzde 30 devlet katkısı veriliyor.

Sadede gelecek olursak, otomatik katılım SGK’nın tamamlayıcısı olan bir sistem. Farklı işlevlere sahip ve farklı kural ve kurumlara tabi. Bireysel emeklilik şirketleri bu amaçla kurulmuş özel şirketler. SGK’dan emekli olma hakkı kazanan çalışanların, bundan bağımsız olarak otomatik katılım sisteminden de emekli olması için sistemde en az 10 yılı ve 56 yaşını tamamlamış olması gerekiyor.

EMEKLİ OLURKEN OKS HESABI NE OLACAK?

Peki, EYT’liler çalışırken maaşlarından bireysel emeklilik için katkı payı kesiliyordu. Emekli olup işten ayrıldıklarında katkı payı kesintisi olmayacak. Bu durumda bireysel emeklilik hesapları kapanacak mı, birikimler ne olacak? Ya da çalışmaya devam edenlerin durumu ne olacak?

Bir işverene bağlı olarak çalışanlar, SGK’dan emekli olarak çalışmaya son verdiklerinde artık bir işverenden maaş alamayacakları için işveren tarafından katkı payı kesintisi de yapılamayacak. Ama çalışanın bireysel emeklilik şirketindeki hesabı açık kalmaya ve birikimleri tercih ettiği fonlarda değerlenmeye devam edecek.

ÇALIŞMAYACAK EYT’LİNİN SEÇENEKLERİ

Emekli olduktan sonra çalışmayacak olan EYT’linin seçenekleri aşağıdaki gibi olacaktır.

1-EYT’li katkı payı ödemeden sistemde en az 10 yıl ve 56 yaşını tamamlamayı bekleyebilir. Bu durumda hiç kimse kendisine ‘katkı payı öde’ veya’ hesabını kapat’ demeyecektir. Bu bekleme aşamasında EYT’li isterse fonlarını yönetmeye devam edebilir. BES’teki hesabıyla ilgili haklarını kullanabilir.

2-EYT’li dilerse, sistemdeki kendi birikimlerinin tamamını, devlet katkılarının ise hak kazandığı kadarını alarak sistemden ayrılabilir. Otomatik katılım 2017 yılında başladığı için 6. Yılını tamamlayanlar devlet katkılarının %35’ine, 3 yılı tamamlayanlar yüzde 15’ine hak kazanabilecekler.  

3-EYT’li bireysel emeklilik şirketiyle görüşerek dışarıdan katkı payı ödemeye devam edebilir. Kredi kartıyla veya banka havalesi yoluyla BES şirketine katkı payı ödeyerek devlet katkısı almaya devam edebilir. Birikimlerini yönetebilir, sistemdeki bütün haklarını kullanabilir ve 10 yıl 56 yaş şartını tamamladığında sistemdeki birikimleri ve devlet katkılarının tamamını almaya hak kazanabilir.

ÇALIŞMAYA DEVAM EDECEK OLAN EYT’Lİ NE YAPACAK?

Peki, SGK’dan emeklilik hakkı kazanan ama tekrar çalışmaya devam edecek olanların durumları ne olacak? Burada EYT’linin eski işyerinde çalışması veya iş değiştirmesi olasılığına göre seçenekler farklılaşıyor. OKS’ye katkı payı ödeyen bir çalışan SGK’dan emekli olduğu halde tekrar aynı işyerinde çalışmaya devam edecekse daha önceki OKS hesabına katkı payı ödemeye devam edebilir. Ama işyeri değişecek ise durum farklılaşıyor. İşyeri değişen EYT emeklisinin gittiği yeni işverende otomatik katılım kapsamında bir sözleşme var ise, otomatik katılım hesabı yeni işverenin olduğu bireysel emeklilik şirketine aktarılarak katkı payı ödemeye devam edebilir. Yeni işveren bir otomatik katılım sözleşmesiyle çalışanlarından katkı payı kesintisi yapmıyorsa (4 ve altında çalışanı olan işverenler yapmıyor) EYT’li için üstteki paragrafta çalışmayacak olan EYT’linin seçenekleri gündeme gelecektir. Yani; EYT’li eski sözleşmesine dışarıdan kendisi katkı payı ödeyebilir, birikimlerini ve hak kazandığı devlet katkılarını alarak sistemden çıkabilir veya hiçbir şey yapmadan sistemde 10 yıl ve 56 yaşını tamamlayana kadar bekleyebilir.

*Para Dergisi’nin 26 Mart- 1 Nisan 2023 tarihli sayısında yayınlanmıştır.