SİGARAYI BIRAK BES’E AK

Sigara kullanmanın sağlığa zararlarını kime sorsanız bilir. Buna rağmen ülkemizde hem yetişkinlerde hem de 15 yaş altında sigara kullanımı giderek artıyor. https://tobaccoatlas.org/country/turkey/ internet sitesindeki verilere göre ülkemizde 186 bin çocuk ve 17 milyon yetişkin bağımlılık düzeyinde sigara kullanıyor. Son yıllarda günlük ölümlerin en büyük nedeni COVİD-19 iken, ülkemizde her gün ortalama 174 kişi de sigaraya bağlı sağlık problemleri nedeniyle ölüyor, maalesef. Hiç kimse de bunu kendine dert etmiyor. Uzmanlar günümüzde sigara kullanımının covid ve açlıktan sonra her gün ölüme yol açan üçüncü en önemli risk unsuru olduğunu ifade ediyorlar.

Sigarayla mücadele zaman zaman hükümetlerin gündemine girse de, halen dünyada sigara içenlerin çokluğu bu mücadelenin hedefine ulaşamadığını gösteriyor. Pek çok ülkede sigara reklamları yasak, paketlerin üzerinde sigaranın risklerine dair ibareler mevcut. Fakat yine de sigara artık çocuklara dek ulaşmaya başladı.

BES ŞİRKETLERİ NE YAPABİLİR?

Peki, bir kampanya yapılsa ve sigara için harcayacağı parayı, BES’e yatıranlara BES şirketleri veya kamu hediyeler verse, çekilişler yapsa nasıl olur? Yapılabilir mi? Yapılabilir tabi ki. Neden olmasın, yeter ki istensin. Böyle bir kampanya hem sağlık sisteminin üzerindeki yüklerin hafiflemesini sağlar, hem de vatandaşların parası BES’te birikir.

GÜNLÜK 1 PAKET SİGARA PARASI BES’E

Genelde sigara içenlerin,  sigaraya ödediği tutarı küçümsemek gibi bir eğilimi söz konusu. Gelin, bu hafta geçmiş 10 yıllık dönemde günlük bir paket sigara parasını BES’e aktaranların birikimleri ne olmuş, hesaplayalım. Belki çalışmamızı görüp, sigara içmekten vazgeçenler olur, ne dersiniz?

Öncelikle bu on yıllık dönemde sigara fiyatlarında çok ciddi bir artış yaşanmış. Dönem başında 4-5 lira civarında olan ortalama bir paket sigara son dönemde 10-15 lira aralığına yükselmiş. Üstelik yerli sigara üreticileri ya yok olmuş ya da yabancılarla ortaklık yapmış. Bu nedenle her yıl sigara için ödenen paranın önemli bir kısmı yurtdışına gider olmuş.

SİGARA PARASI HANGİ FONA

Sigaraya ödenecek paranın BES aktarılmasında hangi fon seçilecek?  Burada önümüzde üç kriter öne çıkıyor. Öncelikle BES’e aktarım yapıldığı varsayılan fonun on yıllık verisinin olması gerekiyor. İkincisi bu dönemde enflasyona en yakın getiri sağlayan fon olması bekleniyor. Üçüncü olarak da bu fonun volatilitesi düşük olmalı.  Bu kriterler ile fonlar filtrelendiğinde GEL Garanti Em. Para Piyasası fonu öne çıktı. On yıllık dönemde GEL Garanti Em. Para Piyasası fonu yüzde 201,37 getiri sağlarken aynı dönemde enflasyon yüzde 200,21 olarak gerçekleşmiş. Para piyasası fonu olduğu için de volatilitesi düşük ve on yıllık verisi mevcut. Devlet katkıları için de Garanti Emekliliğin devlet katkısı fonu seçildi.

ÇALIŞMA YÖNTEMİ

1-Sigara fiyatlarının her yılın başında arttığı ve yıl içerisinde hiç artış yaşanmadığı varsayıldı. Çalışma 2011 Eylülünden 2021 Eylülüne olan dönemi kapsıyor.

2-Her ayın son işlem gününde 30 paket sigara parası BES’e aktarıldı ve GEL Garanti Emeklilik Para Piyasası Fonu alındı.

3-Giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılmadı. 2013 yılı ocak ayından itibaren %25* devlet katkısı hesaplandı. 2013 Mayıs ayından itibaren GHI Garanti Em. Katkı Fonuna yönlendirildi.

4-Sistemde 10 yıl, 56 yaş kriterlerinin gerçekleştiği ve emekli olunacağı varsayılarak birikimlerin getirileri üzerinden %5 stopaj kesintisi yapıldı.  

SONUÇLAR

Her gün bir paket sigara içen birsi ayda 30 paket sigara tüketiyor. On yıl boyunca ortalama fiyatlardan sigaraya ödenen tutar 30,960 lira. Sigara içen kişi bu parayı havaya üflüyor. Halbuki, sigara yerine bu para doğrudan GEL Garanti Emeklilik Para Piyasası Fonuna yatırılsaydı, bugün hesapta 56,368 lira olacaktı. 2013 yılından itibaren bu hesaba yatırılan katkı paylarının karşılığında 7,095 lira da devlet katkısı olarak alınacak ve devlet katkılarının değeri 30 Eylül 2021 itibariyle 10,273 liraya ulaşacaktı. Sistemde 10 yıl kalındığı ve 56 yaş tamamlandığı varsayımıyla, stopaj düşüldükten sonra 65,212 liralık bir birikim elde edilmiş olacaktı.

Sigara içmekle kaybedilen 65 bin lira hiç de azımsanacak bir tutar değil. Bankacılık sistemindeki ortalama tasarruf miktarının ve BES’teki ortalama portföy büyüklüğünün 20-25 bin lira civarında olduğu düşünülürse, 65 bin lirayı aşan bir birikim, ortalama rakamların çok çok üstüne çıkıyor. Fonlar çeşitlendirilseydi ya da süre daha uzun tutulsaydı çok daha yüksek bir birikime ulaşmak mümkün olabilirdi. Hiç yoktan, hiçbir sıkıntıya eziyete katlanmadan, belki de sağlık sorunlarının hafiflemesiyle daha mutlu hissedeceğiniz bir birikime var mısınız?

*Para Dergisi’nin 24-30 Ekim 2021 tarihli sayısında yayınlanmıştır.

*22 Ocak 2022 Cumartesi ve 31727 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile devlet katkısı %25’ten %30 çıkarıldı.