BES’TE EUROBOND YATIRIMI — Zeynep Candan Aktaş

Jun 1

Jun 1 BES’TE EUROBOND YATIRIMI

Dolar/TL paritesinin 7’nin üzerinde fiyatlanmaya başlamasıyla, gözler döviz bazındaki yatırımlara çevrildi. Nasıl çevrilmesin ki, dolar yılbaşından bu yana yüzde 20 değer kazandı. Ya da diğer bakış açısıyla, Türk Lirası yüzde 20 değer kaybetti. Ancak BES’te dış borçlanma araçları fonlarına yatırım yapanlar, böyle bir getiri yakalayamadı. Bu da BES katılımcılarında şikayete neden oluyor. ‘Döviz tevdiat hesabı açsaydım daha iyi olacaktı’ tarzında serzenişler sürüp gidiyor. Gelin bakalım, neden dövize yatırım yapan fonlar, dövizdeki artışı yakalayamıyor? Bankada döviz tevdiat hesabı açmakla, dövize endeksli getiri sağlayan fonlar arasında ne fark var?

Bireysel emeklilik sisteminin uzun vadeli bir yatırım olduğunu unutmadan, döviz tevdiat hesapları ile dış borçlanma araçları fonlarını şöyle karşılaştırabiliriz: Bankada açılan döviz tevdiat hesapları doğrudan döviz olarak hesapta duruyor. Halbuki, fonlar aracılığı ile dövize yatırım yapıldığında, portföye doğrudan döviz alınmıyor. Ya ne yapılıyor? Portföye dövize endeksli borçlanma araçları alınıyor. Kamu ya da özel sektör tarafından, döviz cinsinden ihraç edilerek, yurtdışı yatırımcılara sunulan bu borçlanma araçları, eurobond olarak adlandırılıyor. Adının Eurobond olmasına bakmayın, bunlar dolar veya Euro bazında olabiliyor. Hatta çoğunun dolar bazında olduğu söylenebilir. Bunlar aslında bildiğimiz tahvil.

EUROBOND NEDİR?

Peki, eurobondu içeride, yerli para cinsinden ihraç edilen tahvillerden ayıran unsur nedir? Eurobondlar da aynen yerli piyasada ihraç edilen tahvil ve bonolar gibi bir borçlanma aracıdır. Ancak genellikle vadeleri daha uzun olup, faizleri de yurt içindeki faizlerden daha düşüktür. Ana fark şudur; borçlanma da, geri ödemesi de, döviz cinsinden gerçekleştirilir.

Eurobondlar bildiğimiz tahvil ve bonolar, dedik. Peki, kamu ya da özel şirketler, neden yurt içinden borçlanmıyorlar da, yurt dışından borçlanıyorlar? Bunun pek çok nedeni olabilir. Bazen uluslararası piyasalardan borçlanmak daha ucuza gelebilir. Bazen de büyük projeler için yüksek miktarda borçlanmak gerekebilir. Yurtiçi tasarruflar, bazen büyük projeleri finanse etmek için yeterli olmayabilir. Bir diğer neden ise, enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde iç piyasalardan 10 yıllık, 20 yıllık, 30 yıllık vadelerde borçlanma olanağı bulunmayabilir.

EUROBONDLARIN RİSKLERİ

Peki, yerli tahvil ve bonolarla benzer özelliklere sahip olan Eurobondlar, hangi risklere açıktır? Bu tahvillere yatırım yapanlar hangi riskleri göze alırlar?

Kur Riski: Yurtdışından borçlanan ülke veya firmalar, içeride yerel paranın değer kaybetmesiyle, kur riskiyle karşılaşır. Örneğin dolar/TL paritesi 6 lira iken, yurtdışından 100 bin dolar borç alan bir şirketin borcu, yabancı para cinsinden halen 100 bin dolar olmasına rağmen; TL cinsinden 600 bin lira değil, 700 bin liranın üstüne çıktı, son kur artışıyla. Bu da yabancı yatırımcılar nezdinde, borcun geri ödenememesi riskini artırdığından, bir çeşit sigorta olan CDS’ler de buna paralel artıyor.

Faiz Riski: Peki, CDS’ler artınca ne oluyor? Bu da geri dönerek, bu borçlanma araçlarının faizlerinin yükselmesine ve yabancı para cinsinden değerinin düşmesine neden oluyor. Eurobondlara yatırım yapanlar uzun vadeli olan bu tahvilleri ellerinden çıkarmak istediklerinde zarar ediyorlar.

Likidite riski: Eurobondlar yurtdışı piyasalarda işlem görüyorlar. Ancak yurtdışı tahvil piyasalarının büyüklüğünün yanında çok küçük bir paya sahip olan eurobondlar, arz ve talebi sınırlı olduğu için istenildiği her an satılamayabilir, ya da alınamayabilir. Bu da faiz oranlarında volatiliteye neden oluyor.

DIŞ BORÇLANMA ARAÇLARI FONLARI

Bireysel emeklilik sisteminde dövize endeksli getiri sağlayan fonlar; kıymetli madenler fonları, dış borçlanma fonları ve yurtdışı piyasalara yatırım yapan değişken fonlar olmak üzere üç başlıkta incelenebilir. Kıymetli madenler fonları ile yurtdışı piyasalara yatırım yapan değişken fonları dışarıda tuttuğumuzda, elimizde eurobondlara yatırım yapan dış borçlanma araçları fonları kalıyor. Bunlar da kamu dış borçlanma araçları fonları (Portföylerine asgari yüzde 80 oranında sadece kamu tarafından ihraç edilen eurobondlardan almak zorundadır.) ve dış borçlanma araçları fonları (Portföyünün yüzde 80’ni ile hem kamu hem de özel sektör şirketlerinin ihraç ettiği eurobondlara yatırım yapabilir.) olarak sınıflandırılabilir. www.takasbank.com.tr verilerine göre 5 Mayıs 2020 tarihi itibariyle, sistemde kamu dış borçlanma araçları fonlarının toplam tutarı 10 milyara yaklaşırken, özel sektör eurobondlarına da yatırım yapabilen dış borçlanma araçları fonlarının tutarı 4 milyarı aşıyor. BES fonlarının tamamı göz önüne alındığında, eurobondlara yatırım tutarı 19 milyarın üzerinde bir büyüklüğe ulaşarak sistemdeki toplam tutarın yaklaşık %14’ünü oluşturuyor.

Leave a comment

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.