BES’İN GİDERLERİNİ DÜŞÜRÜN

Dec 19

Dec 19 BES’İN GİDERLERİNİ DÜŞÜRÜN

BES şirketlerinin ürünleri nedir, hiç düşündünüz mü? Ne satıyorlar, aldığınız ürün ne? BES konusunda alternatifleriniz ne? Daha düşük gideri olan ürün var mı?

Bireysel emeklilik şirketlerinin vitrindeki ürünü emeklilik planlarıdır. Yandaki tabloda mevcut BES şirketlerinin emeklilik planları ve bunlara ait giderler görülebilir. Emeklilik planı temel olarak; emeklilik şirketi tarafından katılımcıya sunulan fonları, katılımcı tarafından ödenecek katkı payını, giriş aidatını, yönetim gider kesintilerini ve fon toplam gider kesintilerini gösterir. Yani emeklilik planı katılımcının hangi fonlara yatırım yapabileceğini ve hangi kesintilerin nasıl, ne zaman alınacağını gösterir.

KESİNTİ KARMAŞASI

Mevzuatta 2016 yılından sonra sisteme girişlerde, ilk beş yıl için yönetim gider kesintisi ve giriş aidatının toplam tutarının, her yıl için, aylık brüt asgari ücretin %8,5’nu aşamayacağı söyleniyor. Düşük miktarda katkı payı ödeyen katılımcılar için, bu, çok yüksek oranda gider anlamına geliyor. Kabaca brüt asgari ücretin 2,029 lira olduğunu düşünürsek, yıllık 172, aylık 14 lira toplam gider kesintisi söz konusu olabilir. (Fon işletim gider kesintisi hariç) Aylık 100 lira katkı payı ödeyen için, bu gider kesintisi %16 kesinti anlamına geliyor. Üstelik sistemden ayrılma veya aktarım yapmasanız bile birçok planda yönetim gider kesintisi olarak aylık brüt ücretin %8,5’u oranında kesinti uygulanıyor. Sisteme eksi %16 ile başlayan katılımcının tercih ettiği fonların en az enflasyon kadar getiri sağlaması gerektiğini de dikkate alırsak, yıllık bazda %40 civarında bir getiri sağlaması gerekir ki, katılımcı enflasyona ezilmesin.

Uygulamada birçok bireysel emeklilik şirketi peşin giriş aidatını almıyor. Ayrılmaya ertelenmiş giriş aidatı uyguluyor. Bazıları aylık brüt asgari ücretin daha düşük oranlarında yönetim gider kesintisi ve ertelenmiş giriş aidatı kesintisi uygularken, bazı şirketler matbu kesintiler uyguluyor. BES şirketlerinin bir kısmı kesinti uygulayacağı aylık brüt asgari ücreti, sözleşmenin başlangıç yılındaki asgari ücret olarak kabul ediyor, bir kısmı ise kesintinin yapılacağı yılın aylık brüt asgari ücretini baz alıyor. Bazı şirketlerde yönetim gider kesintisi katkı payından, bazılarında birikim üzerinden alınıyor. Bazıları ayrılma durumunda giriş aidatı kesintisini yıllık bazda hesaplarken, bazı şirketler beş yıla yayılan aidatın tamamını birikimden indiriyor. Velhasıl, BES’in kesintileri işi çok karmaşık. İşin içinden çıkmak zor. Burada bir sadeliğe ihtiyaç var. Katılımcı hangi durumda ne kadar kesinti ödeyeceğini bilmeli.

GİDERLER NASIL DÜŞÜRÜLÜR

EGM’nin verilerine göre BES başladığından bu güne kadar sadece 764 bin kişi plan değişikliği yapmış. 2013 öncesinde plan değişikliği yapılan sözleşme sayısının toplam sözleşmelere oranı %3 iken, sonrasında bu oran %1’lere kadar düşmüş. Buradan da görüleceği gibi katılımcılar plan değişikliği haklarını kullanmıyorlar veya ne için plan değişikliği yapacaklarını bilmiyorlar.

Plan değişikliği BES şirketinden daha iyi hizmet almanın ve giderleri düşürmenin bir yöntemi. İşte size giderleri düşürmenin tüyosu: Bazı şirketler belli miktarda başlangıç kapitali olan katılımcılardan hiç gider almıyor. En düşük başlangıç kapitali 5-10 bin lira seviyesinde. 10 bin liranın üstünde birikiminiz var veya aylık bin lira civarında katkı payı ödeme kapasiteniz var ise, giderleri düşürülmüş veya hiçbir gider uygulaması yapılmayan planlara geçebilirsiniz. Birikiminiz 100 bin lirayı aştıysa, BES şirketinin size özel danışmanlık hizmetinin olup-olmadığını sorun. Burada dikkat edilmesi gereken şey şu: Plan değişikliğini kendi BES şirketinizde yaparsanız, hiçbir masraf ödemezsiniz. Ancak başka bir BES şirketinin emeklilik planına geçmek isterseniz, bu aktarım hakkını kullanmak olur ki, bu kez ertelenmiş giriş aidatı ve yönetim gider kesintileriyle karşılaşırsınız.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.