BABY BOOMER KUŞAĞI YAŞLANIYOR — Zeynep Candan Aktaş

Mar 18

Mar 18 BABY BOOMER KUŞAĞI YAŞLANIYOR

Eee, ne yapalım yaşlanıyorsa, herkes doğar, büyür ve yaşlanır, diyebilirsiniz. Gelin bakalım bu kuşak dünya ekonomisine nasıl katkılarda bulunmuş? Sosyal güvenlik sistemlerinin gelişmesine etkisi ne olmuş? Günümüzde sosyal güvenlik kurumlarından en çok faydalanan da, yoksa bu baby boomer kuşağı mı olacak? Onların sosyal güvenlik sistemlerinden faydalanmasının finansal piyasalara etkisi ne?

KİM BUNLAR?

İkinci dünya savaşında bir taraftan insanlar savaşlarda ölürken, diğer taraftan açlık, kıtlık ve savaşın yıkıcı etkileri nedeniyle (insanlar geleceğe güvenle bakamadıkları için) doğum oranları düşüyor. Savaş sonrasındaki rahatlama ve yapılan propagandalarla doğumlar artıyor. O dönemde bütün dünyada yaklaşık bir milyar bebeğin dünyaya geldiği tahmin ediliyor. Japonya, Avrupa ve ABD ikinci dünya savaşı sonrası doğum sayısında sürekli artışın olduğu ülkeler olarak öne çıkıyor. 1946-1964 arasında doğanlara baby boomer deniyor. Bugün baby boomer olarak kabul edilenlerin en yaşlısı 73, en genci 55 yaşlarında. Baby boomerlar, savaş sonrası ekonomik ve sosyal hayatı biçimlendiren, çalışan, dünya ekonomisinin ve teknolojinin bu günlere gelmesinin mimarları. Halen ekonomide, politikada, siyasette etkililer. Dünyaya yön veriyorlar. Bu kuşağın en önemli özelliği çalışmak ve doğum oranlarının düşüklüğü.

SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMLERİNE ETKİSİ

Bu kuşağın dünyadaki sosyal güvenlik sistemlerinin gelişmesine çok büyük etkisi oluyor. Savaş sonrası canlanan ekonomik hayat istihdam artışını getiriyor. Sanayinin ihtiyacı olan iş gücünde devamlılığın sağlanması arayışları, fakirlikle savaş politikaları, sosyal güvenliğin herkesin hakkı olduğu bilincinin yaygınlaşması, hükümetlerin bu konuda ciddi adımlar atmasını sağlıyor. Hatta anayasalara bu yönde hükümler konuyor. Kamu sosyal güvenlik sistemleri baby boomerların da prim ödemeleri ve talepleriyle büyüyor, sosyal güvenlik şemsiyesi genişliyor. Diğer yandan önceki kuşaklara göre yaşam süresi uzayan baby boomerlar, kamu sosyal güvenlik sistemlerine, hem en çok prim ödeyen, en çok faydalanan grup olarak öne çıkıyor. Bu kuşak ortalama 20-30 yıl daha sosyal güvenlik sistemlerinden faydalanmaya devam edecek.

BİREYSEL EMEKLİLİĞE ETKİSİ

1970’li yıllarda dünya ekonomisinde, petrol krizlerine bağlı daralma, işsizlik artışıyla sonuçlanıyor. Bunun sonucunda kamu sosyal güvenlik sistemleri de zayıflıyor, finansal açıdan güçsüzleşiyor. Yapılan hesaplamalarda, kamu sosyal güvenlik sistemlerinin gelecekte ödeme güçlüğü içerisine düşeceğine dair sonuçlar gözlenince, çözüm arayışı başlıyor. Amerika ve Kanada’da 1880’lerden beri uygulanmakta olan özel emeklilik sistemleri, kamu sosyal güvenliğin yanında güçlenmeye başlıyor. 1990’lardan sonra Orta ve Doğu Avrupa ile Latin Amerika ülkeleri yoğun olarak bireysel emeklilik uygulamasına geçiyor. Bu dönemde Baby boomerlar 26-45 yaşlarında çalışıyor, üretiyor ve kamu ve özel sosyal güvenlik sistemlerine prim ödüyorlar. En verimli çağlarındalar. Bir taraftan endüstrinin ihtiyacı olan işgücünü sağlıyor, diğer taraftan endüstrinin çıktılarını tüketiyorlar.

HİSSE PİYASALARINA ETKİSİ

Bireysel emeklilik sistemlerinin yaygınlaşmasıyla para ve sermaye piyasalarına olan akış, dünyada hisse senedi fiyatlarını yükseltiyor, bu da servetleri büyütüyor. Ancak son 20 yılda Baby boomerlar kamu ve özel bireysel emeklilik sistemlerinden yavaş yavaş çıkmaya başladılar. Bunun yanında nüfusun yaşlanmasıyla risk iştahı azaldı. Özel emeklilik sistemi varlıklarını yönetenler, hem başlayan çıkışları telafi edebilmek, hem de mevcut fonlara getiri sağlayabilmek adına, finansal piyasalarda cirit atıyor. Bunun piyasalara yansıması aşırı volatilite, marjinal ve öngörülemeyen hareketler oluyor.

YAŞLANMA ETKİSİ

Baby boomer kuşağı çalıştı, çabaladı bugünlere ulaştı. Varlıklara, evlere, arabalara, yatlara, katlara sahip oldu. Sürekli talep eden ve üreten bir gruptu. Bugünlerde, talepleri azaldı, yavaş yavaş ekonomik sistemden çekiliyorlar. Sosyal güvenlik sistemlerinden maaş ve sağlık yardımı alıyor, bireysel emeklilik sistemlerindeki birikimlerini riskli varlıklardan çekip, mevcut standartlarını korumaya çalışıyorlar. (Hatırlayalım, baby boomer kuşağında bir milyar doğum olduğu tahmin ediliyor.) Yukarıdaki nüfus piramidinde doğum zamanına göre sayılarının azaldığı gözleniyor. Ancak geride kalanlar için yaşam devam ediyor. Beklenen ömür uzarken, onlar da bugünler için sakladıkları birikimlerinin ömürlerinin sonuna kadar yetip-yetmeyeceğinin telaşındalar.

Bunun finansal piyasalara etkisi acaba bugünlerde bütün dünyada yaşanan krizlerin nedenlerinden biri olmasın? Emeklilik fonlarında piyasalara sürekli para akışı sağlayan sistem, artık geri dönüyor. Kamu sosyal güvenlik sistemlerinde de içeriye doğru olan akış, dışarıya doğru daha da güçlenmeye başladı. Çok değil 10-15 yıl sonra bu kuşağın tamamı, kamu ve özel bireysel emeklilik sistemlerinin zorunlu tüketicisi olacak. Üstelik arkadan gelen kuşakta, sosyal güvenlik sistemlerine prim ödeyenler azalırken. Şimdi finansal piyasalara uzaktan şöyle bir bakalım: Baby bommer kuşağının yaşlanmasıyla finansal piyasalardan dışarıya oluşan akımı tersine çevirecek veya durduracak bir olasılık görüyor musunuz?

https://www.worldlifeexpectancy.com/tr/world-population-pyramid

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.