SOSYAL GÜVENLİK BİREYSEL ÇABALARLA BAŞLADI

Mar 25

Mar 25 SOSYAL GÜVENLİK BİREYSEL ÇABALARLA BAŞLADI

Sanayileşme ile birlikte çalışanların sağlık giderlerinin karşılanması amacıyla kurulmaya başlanan sosyal güvenlik sistemleri ilk başlarda çalışanlar tarafından finanse edilen yardım sandıkları şeklinde örgütlenmişti. İlk bireysel emeklilik sistemleri şirketlerin çalışanları için geliştirdiği yardım sistemleriydi. 1875-1929 döneminde ABD ve Kanada’da 421 özel emeklilik programı uygulanmaktadır. 1875 yılında Amerikan Demiryolu şirketi tarafından ilk emeklilik sistemi kurulmuştur. Avustralya’da bilinen ilk emeklilik fonu 1862 yılında Bank of New South Wales tarafından oluşturulmuştur. İngiltere’de ilk özel emeklilik fonu 1375 yılında Londra’da ‘Of St.James at Garlekhithe of London’ olarak bilinmektedir.

Tarih içerisinde sosyal güvenlik sistemleri kamunun desteği ile gelişerek çalışanlara ve bakmakla yükümlü ailesine de sağlık hizmeti verir hale gelmiştir. Bu dönem içerisinde çalışanların yaşlılıkta da gelir elde etmesini sağlayacak düzenlemeler yapılmış emekli maaşları ödenmeye başlamıştır. Kamu sosyal güvenlik kurumlarının öncüsü Almanya olmuştur. Bismarck Modeli de denilen kamu sosyal güvenlik uygulamalarının tarihi 1883-1889 yıllarında kabul edilen üç yasaya dayanıyor. Hastalık Sigortası sağlık yasası(1883), İş kazaları yasası (1884) ve Yaşlılık sigortası yasası (1889). İkinci dünya savaşından sonra sosyal güvenlik uygulamaları diğer ülkelerde de yaygınlaşmış, kamu sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınan çalışan sayısı artmıştır. 1948 yılında ‘sosyal güvenlik’ Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilen İnsan Hakları Beyannamesinde yer alarak evrensel bir hak olarak kabul edilmiştir.

Türkiye, kamu sosyal güvenlik sistemine 1945 yılında adım atmıştır. İlk olarak İş Kazaları, Meslek Hastalıkları ve Analık Sigortaları Kanunu çıkarılmış, 1946 yılında İşçi Sigortaları Kurumu kurularak, daha önce kurulan pek çok sandık bu kurum altında birleştirilmiştir.

1990’lara gelindiğinde gelişmiş ülkelerde uzayan yaşam süreleri nedeniyle yaşlanan nüfus ve çalışan genç nüfusun azalması kamu sosyal güvenlik sistemlerini zorlamaya başlayınca, dünya bankası tarafından 3 ayaklı emeklilik sistemi evrensel bir çözüm olarak sunulmuştur. Buna göre üç ayaklı yapı şu aşamalardan oluşmaktadır: Kamu emeklilik sistemi, işveren katkılı özel-mesleki emeklilik sistemi ve bireysel emeklilik sistemleri. Dünya Bankasının bu önerilerinin arkasında yapılan nüfus projeksiyonları vardır. Yapılan çalışmalar Latin Amerika, Orta Asya ve Doğu Avrupa ülkelerinde 2050 yılında yaşlı nüfusun çalışma çağındaki (15-64 yaş) nüfusun iki katına çıkacağını göstermektedir.

Türkiye’de bireysel emeklilik ile ilgili çalışmalara 1993 yılında başlanmış, ancak sistem 2003 yılında faaliyete geçmiştir. Uygulamada bazı ülkelerde zorunlu, bazılarında gönüllük esasına dayalı sistemler uygulanmakta, bazılarında da hem zorunlu hem de gönüllük esasına dayalı sistemler benimsenmektedir. Türkiye’de önce gönüllük esasına dayalı sistem benimsenmiş, 2017 yılı başında çalışanların otomatik olarak kapsama dahil edildiği ikinci aşama, işveren katkısı olmadan uygulamaya alınmıştır.

Bireysel emekliliğin gelişimine bakıldığında önce bireylerin güçlerini birleştirdiği yardımlaşma sandıkları şeklindeki örgütlenmelerin daha sonra kamu tarafından zorunlu sosyal güvenlik çatısına alındığı izleniyor. Ancak 1990’lardan sonra tekrar bireysel katkılı emeklilik sistemlerine dönüş olduğu gözleniyor. Başlangıçtakinden bir farkla, bu kez devletler bireyleri teşvik ediyor. Gerek doğrudan katkılarla, gerekse vergi avantajlarıyla.

Leave a comment

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.