BES FONLARINA ÖZEL TEFAS — Zeynep Candan Aktaş

Apr 5

Apr 5 BES FONLARINA ÖZEL TEFAS

Geçen haftalarda açıklanan Ekonomik Reform Paketinin uygulanmasına ilişkin takvim de belli oldu. Ekonomik Reform Paket’inde bireysel emeklilik sistemiyle ilgili dört önemli konuda değişiklik öngörülüyor. Bu hafta değişikliklerin neler olduğu ve sisteme sağlayacağı katkılar ile uygulama takvimini başlıklar halinde inceleyelim.

BES FONLARI TEFAS’TA İŞLEM GÖRECEK

Bireysel emeklilik sisteminde BES şirketleri katılımcılarına kurucusu oldukları fonları sunuyorlar. Her şirket, her türde fon kurup bir de faizli-faizsiz seçenekler sunduğunda, ortaya 20-30 fondan oluşan bir portföy çıkıyor. Ancak BES şirketlerinin fon seçeneklerini artırması yine de katılımcıların en iyi getirileri sağladığı anlamına gelmiyor. Sistemin aynı türde getiri sağlayan en iyi fonu ile en kötü fonu arasında yıllık bazda ciddi getiri farklılıkları olabiliyor. Bazen BES şirketleri bir fon türünde en iyi getiriyi sağlarken, bazen bir başka fon türünde en kötü getiri oluşuyor. İşte katılımcıları tek bir şirketin fonları ile sınırlamak yerine bireysel emeklilik sistemindeki bütün fonlara ulaşılmasını sağlayacak, bireysel emeklilik fonlarına özel TEFAS Platformu kurulacak. Katılımcılar sisteme hangi BES şirketinden girerse girsin, diğer BES şirketlerinin sundukları fonları da tercih edebilecekler. 30 Eylüle kadar bu konudaki idari düzenlemenin yapılması bekleniyor.

TEFAS Platformunun sisteme yapacağı en büyük katkı rekabetin artmasıyla getirilerin iyileşmesi, fon çeşitliliğinin artması ve ölçek ekonomisinden faydalanma ile kesintilerin düşürülmesi olacak, diye bekleniyor.

18 YAŞINDAN KÜÇÜKLERE BES

Mevcut uygulamada 18 yaşını tamamlamayanlar gönüllü BES’e giremiyor. Ancak ebeveynleri tarafından yapılacak sözleşmelere lehdar olabiliyorlar. Otomatik katılımda ise İş Kanununa göre çalışan sıfatına haiz 18 yaşını doldurmamış çalışanlar da sisteme dahil ediliyor. Yeni yapılacak düzenleme ile 18 yaşını doldurmamış vatandaşların bireysel emeklilik sistemine girmesinin yolu açılıyor. Ülkemizde 18 yaş altı nüfusun yaklaşık 23 milyon olduğu ifade ediliyor. Tabiidir ki 18 yaşın altındakilerin katkı payı ödemelerini aileleri gerçekleştirecek. Ancak reşit olmayan 18 yaş altındakilerin hukuki sonuç doğuracak hakların kullanımı ve fon dağılımı, muhtemelen ebeveynler tarafından, ayrı ayrı veya birlikte yerine getirilmesi konusunda düzenleme yapılacak. Sistemdeki bu değişikliğin 30 Haziran 2021 tarihinde yürürlüğe alınması planlanıyor.

Bu değişikliğin sağlayacağı en büyük katkı, küçük yaşta sisteme giren katılımcıların sistemde çok uzun süreler kalacağı ve böylece küçük birikimlerin zaman içerisinde artacağı yönünde.

BES VE SİGORTA ÜRÜNLERİ İÇEREN PAKETLER

Bireysel emeklilik mevcut haliyle bir sigorta sağlamıyor katılımcılara. Emeklilik döneminde maaş almak isteyenler için yıllık gelir sigortası düzenlemesi yapıldı. Yıllık gelir sigortası bir hayat sigortası türü ve sisteme yatırılan primler karşılığında belli bir dönem veya ömür boyu maaş teminatı sağlıyor. Reform paketinde bireysel emeklilik ve sigortacılığı birleştirecek ürünler planlanıyor. Hayat, sağlık, eğitim sigortası gibi özel güvencelerin, cazip olanaklarla bütünleşik bir güvence paketi şeklinde sunulacağı belirtiliyor. Böylece hem BES’e katkı payı ödeyip hem de sağlık sigortası ya da hayat sigortası, eğitim sigortası yaptırmak mümkün olabilecek. Bunlar katılımcılara ayrı ayrı paketler veya bütünleşik ürünler olarak sunulacak. Bireysel emeklilikle birlikte sağlık sigortası primi ödenmesi halinde, katılımcı kendisine sunulan paketin öngördüğü sağlık hizmetlerinden faydalanacak. Bu konuda 30 Eylül 2021 tarihine kadar gerekli yasal düzenlemelerin yapılması planlanıyor.

BES ve Sigorta ürünlerinin birleştirilmesi ile çoklu fayda sağlayacak bir yapı oluşturulması umuluyor. Bu düzenlemenin sağlayacağı en büyük katkı sisteme sağlık ve hayat sigortalarının entegrasyonu ile gerçek bir emeklilik sistemine dönüşmesi denilebilir.

SANDIK VE VAKIFLARDAN AKTARIM

2008 yılında emekliliğe dönük birikim yapan dernek, sandık ve vakıflardan isteyenlerin birikimlerini 2015 sonuna kadar bireysel emeklilik sistemine aktarılması konusunda düzenleme yapılmış idi. Şimdi 2023 yılsonuna kadar sandık, vakıf veya derneklerden emeklilik birikimlerinin bireysel emeklilik sistemine aktarılması için çalışmalar yapılıyor. Önceki uygulamada bir derneğin, vakfın ya da sandık üyelerinin tümü BES’e geçebileceği gibi bireysel geçişler de yapılmıştı. Sandıktan aktarımlara devlet katkısı verilmemiş, ancak BES’teki hesaba daha sonra yapılan ödemelere devlet katkısı hesaplanmıştı. Üyelerin 3 yıldan önce bireysel emeklilik hesabından ayrılamayacağı (maluliyet ve vefat harici) öngörülmüştü. Yeni düzenleme için hedeflenen tarih 30 Haziran 2021. Bu düzenlemenin hedefi 7-10 milyarlık bir birikim ve yaklaşık bir milyon yeni katılımcı.

Bireysel emeklilik sistemi bu değişikliklerle gelişecek, büyüyecek. Ürün çeşitliliği artacak. Sistemde kalınma süresi uzayacak. Ancak özellikle TEFAS Platformunun devreye girmesi ve sigorta ürünleri ile entegrasyon, sistemin emekliliğe dönük algısını güçlendirecektir.

**Para Dergisi’nin 28 Mart-3 Nisan 2021 sayısında yayınlanmıştır.

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.