BEFAS’TAN FON SEÇİMİ
BEFAS platformunun faaliyete geçmesiyle bireysel emeklilik katılımcılarında bir hareketlenme var. Herkes fonlarını BEFAS’tan seçmek istiyor. Fakat geniş bir fon evreninden fon seçimi yapmak, o kadar da kolay değil. Bu kadar çok fon arasından seçim yapabilmek için öncelikle fonların özelliklerinin, birbirinden farklarının ne olduğunun ayrımında olmak gerekiyor. Fonlar hangi varlıklara yatırım yapıyor, yatırım kısıtlaması var mı, alım-satım saatleri, dönemsel getirisi veya gider oranları nedir, sorularına cevap bulunmalı. Gelin, bu hafta fon tercihinde bulunabilmek için kabaca ne tür bilgilere ihtiyaç olduğunu ve bu bilgilere ulaşma yöntemlerinin neler olduğuna bakalım:
SİHİRLİ ORAN
Katılımcıların BEFAS’la büyüyen fon evreninden seçim yapabilmesi için öncelikle fonun hangi varlıklara yatırım yaptığını bilmesi gerekir. Fonun ağırlıklı olarak hangi varlıklara yatırım yaptığının ipucu fonun adında saklı. Fonun adındaki altın, borçlanma aracı, hisse, kamu dış borçlanma, kamu-özel, uzun vadeli-kısa vadeli vb. bilgi, o yatırım aracının fonun portföyünde en az yüzde 80 oranında yer aldığını gösteriyor. Yani sihirli oran yüzde 80. Ancak ünvanından neye yatırım yaptığı hemen anlaşılamayan fonlar da mevcut:
-Gönüllü tarafta standart fonlar portföyünün en az yüzde 60’ını kamu tarafından ihraç edilen TL’sı bazındaki borçlanma araçlarına yatırmak zorundadır. OKS tarafında ise standart fon portföyünün en az yüzde 50’si Türk Lirası bazındaki kamu borçlanma araçlarına yatırılıyor. Standart fon ve OKS standart fon grubunda ayrıca portföyün yüzde 10’u oranında hisse senedi yatırımı bulunmalı.
-Değişken fonlar portföy yöneticisinin karşılaştırma ölçütünü baz alarak kendi insiyatifiyle fon portföyünü oluşturduğu fonlardır. 4 farklı risk grubundadır. BES katılımcısı açısından değişken fonlara yatırım bir anlamda yetkiyi portföy yöneticisine devretmek anlamına geliyor.
-Fon sepeti fonları başka yatırım fonlarının katılma paylarına yatırım yapıyor. Dolayısıyla çok güçlü bir çeşitlendirmeye sahip olmakla birlikte iki kez fon toplam gider kesintisine maruz kalıyorlar.
-Endeks fonlar, fon portföyünün en az yüzde 80’i ile SPK tarafından uygun görülen bir endeks ya da göstergeyi temsil eden varlıklara yatırım yapıyor. Bu endeks, farklı borsa endeksleri olabileceği gibi TÜFE gibi bir gösterge de olabilir.
-Karma fonlar en az iki varlığa toplamda en az yüzde 80 oranında yatırım yapmakla birlikte, her bir varlığın portföydeki ağırlığının en az yüzde 20 olduğu fonlardır. Bu nedenle karma fonları bir anlamda değişken fonlar gibi portföy yöneticisinin insiyatifinde fonlar olarak değerlendirmek gerekir.
FONLARIN RİSK VE GETİRİLERİ
BEFAS’tan fon tercih ederken, fonların farklı dönemlerdeki getiri sıralamasına bakmak getirinin sürekliliği konusunda bilgi veriyor. Uzun ve kısa vadelerde türdeşlerine göre daha iyi getiri sağlayan fonlardaki başarı süreklidir ve fonun portföyü doğru yatırım araçlarıyla çeşitlendiriliyor, demektir. Diğer yandan sadece getiri sıralamasına göre yapılan fon seçimleri yanıltıcı olabilir. Çünkü dönemsel getiriler nedeniyle aynı varlıklara yatırım yapan fonların getirileri yükselecek, alternatif varlıklara yatırım yapan fonların getirileri azalacaktır. Halbuki, fonlardan oluşacak bir BES portföyünde, çeşitlendirme yapılması çok önemli. Böylece portföye farklı varlıklara yatırım yapan fonlar dahil edilir ve piyasalarda zamanlama yapmak için sürekli piyasaları takip etmeye gerek kalmaz. Burada önemli olan hangi fondan ne kadar alınacağına karar vermektir. Bu konuda üç ayda bir dergimizde yayınlanan ‘Örnek Portföy’ çalışmaları yol gösterici olabilir.
FONLARIN GİDERLERİ
Emeklilik fonlarının portföylerinden türlerine göre gider kesintisi yapılıyor. Bu kesintiler yıllık olarak hesaplanıyor ve her güne düşen kısmı fonun portföyünden indiriliyor. Gönüllü BES tarafındaki hisse senedi fonları, karma fonlar, Fon sepeti fonu, yaşam döngüsü/hedef fonlar ve değişken fonlardan yüksek risk grubunda olan atak/dinamik/büyüme ve agresif değişken fonların portföy büyüklüğü üzerinden yıllık yüzde 2,28 oranında fon toplam gider kesintisi yapılıyor.
Borçlanma araçları fonları, standart fon, endeks fon ve dengeli değişken fonlardan yapılan toplam gider kesintisi oranı yüzde 1,91 iken kıymetli madenler fonları ve muhafazakar değişken fonlarda yıllık kesinti oranı yüzde 1,09 olarak uygulanıyor.
EMİR İLETİMİ
BEFAS’tan fon tercih edebilmek için fon dağılımı değişikliği emirlerini iş günlerinde saat 11’e kadar iletmek gerekiyor. İş günlerinde saat 11’e kadar iletilmeyen emirler bir sonraki iş günü verilmiş sayılıyor. Piyasaların yarım gün açık olduğu günlerde ise emir iletme saati 10 olarak belirleniyor.
FON BİLGİLERİNİ TEMİN
Emeklilik fonlarına ilişkin bilgiler farklı platformlardan temin edilebiliyor. Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) harika bir çalışma ile BEFAS Bilgilendirme Platformunu oluşturmuş. Bu platforma www.befas.org.tr sitesinden ulaşılabilir. Bu sitede fonları; fon türüne, getirisine, risk seviyesine, kesintilerine, raytinglerine göre sıralamak mümkün. Ayrıca her bir fon sırasına tıklandığında, gelen sayfada fon hakkında bilinmesi gereken (yatırım Araçları, karşılaştırma ölçütü, fon işletim gideri vb) ne varsa görüntülenebiliyor.
Diğer yandan www.tefas.gov.tr linkinde BEFAS üzerine tıklandığında emeklilik yatırım fonları sıralanıyor. Burada fonları getirisine, yönetim ücretine ve portföy büyüklüğüne göre incelemek mümkün. . www.fonbul.com, www.besanaliz.com. www.besfongetirileri.com sitelerinde de fonlarla ilgili pek çok veriye ulaşılabilir.
