OKS’DE KALANLAR KAZANÇLI ÇIKTI — Zeynep Candan Aktaş

Jul 18

Jul 18 OKS’DE KALANLAR KAZANÇLI ÇIKTI

OKS 2017 yılında uygulanmaya başladığında, çalışanlar genellikle konuya olumsuz yaklaşmış ve sistemden çıkışlar kanun yapıcıyı bile şaşırtmıştı. Uygulama öncesi yapılan pilot çalışmalarda %10 civarındaki çıkışlar, uygulamadan sonra %50-55’lere ulaşmıştı. Sisteme dahil edilen her iki çalışandan biri, kaçarcasına sistemden çıkıyor; cayma süresini bile beklemiyordu. İşverenlerin çalışan sayısına göre kademeli bir geçiş süreci öngörülmüştü. Bin ve üzeri çalışana sahip işverenlerden başlayan uygulama 50-100 çalışanı olan işverenlere kadar gayet sistematik bir şekilde devreye alınıyordu. Ancak 50’nin altında çalışanı olan işverenlere sıra geldiğinde, bu kez de işverenler çalışanlarını sisteme dahil etmede isteksiz davranıyor, ‘bilmiyordum veya çalışanlarım istemiyor’ diyerek, yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınıyordu. EGM’nin SGK ile yaptığı ortak çalışmalarla çalışanlarını sisteme dahil eden işveren sayısının arttığı izleniyor. Mevcut durumda 221 bin işverenin çalışanlarını sisteme dahil ettiği anlaşılıyor.

ENFLASYON ÜSTÜ GETİRİ

Başlangıçta çalışanların kalmakta pek de istekli görünmediği OKS fonlarının getirilerinin enflasyonun üzerinde seyrettiği görülüyor. Sisteme yatırılan katkı paylarının her ay enflasyon oranında değerlendiği varsayımından yola çıkarak yapılan çalışmada, 30 Haziran 2020 itibariyle sistemdeki birikimin 9,6 milyar liraya ulaşması gerekiyordu. Halbuki OKS fonlarının değeri 9,9 milyar lirayı aşıyor. Bu açıdan bakıldığında çalışanların sistemdeki toplam birikimi enflasyonun %2,2 puan üzerinde getiri sağlamış. Bunda en büyük etken OKS fonlarının toplam giderlerinin daha düşük olması, denilebilir. OKS fonlarında uygulanan fon işletim gider kesintisi yıllık 0,85 iken, fon toplam gider kesintisi oranı her halükarda 1,09’u aşamıyor. Diğer yandan faizsiz fon tercihinin ağırlıkta olduğu OKS’de son dönemde hisse katılım fonları ve altındaki değer artışı OKS fonlarının toplam getirisini olumlu etkilemiş gibi görünüyor.

DEVLET KATKILARI

Yukarıdaki/Aşağıdaki tabloda yer alan OKS fon tutarı rakamlarının içinde devlet katkıları yer almıyor. Ocak 2020’den itibaren sisteme giriş sırasına göre 3 yılını dolduran çalışanların devlet katkısı hesabındaki tutarın %15’i nakden devlet katkısı fonlarına aktarılmaya başlandı. Kalan devlet katkıları da mahsuben tahakkuk hesaplarında takip edilmeye devam ediliyor.

%25* devlet katkılarının, %15’i faizli-faizsiz tercihe göre devlet katkısı fonlarına aktarılıyor. Bunun anlamı şu: Devlet katkıları fona aktarılan çalışan, sistemden ayrılmak istediğinde, bu fonlarda değerlendirilen devlet katkılarını alabilecek.

OKS’DE STANDART FON AĞIRLIKTA

2017’nin başından bu yana sisteme katkı payı ödeyen çalışanların 30 Haziran 2020 itibariyle devlet katkıları hariç 9,9 milyar lirası birikti. Sistemde çalışan sayısı 6 milyonu aştı. Sistemde kalmayı tercih eden çalışanlar kendilerine sunulan farklı risk derecesindeki dört değişken fon ile OKS standart fon ve başlangıç fonu tercihinde bulunabiliyorlar. Gönüllü BES tarafından farklı olan fon yelpazesi bazı çalışanlar tarafından ‘çeşitliliğin az’ olduğu iddiası ile eleştiriliyor. www.takasbank.com.tr de emeklilik fon türlerine göre dağılıma bakıldığında OKS tarafındaki birikimin 5,3 milyarı OKS Katılım Standart Fon’da, 2,9 milyarı ise faizli getiri sağlayan OKS Standart Fon’da. Böylece standart fon toplamı yaklaşık 8,2 milyar TL’ye ulaşıyor. (Sistemde bir yılını tamamlayan katılımcılar herhangi bir tercihte bulunmaz ise sistem çalışanı otomatik olarak standart fonlara geçiriyor.) Yaklaşık 1,3 milyar lira başlangıç fonlarında olduğu göz önüne alındığında 400 milyon değişken fonlarda dağılmış durumda.

OKS’deki çalışanların fon dağılımını oluşturmakta güçlük çektikleri ve fon içeriklerini bilmedikleri için sistem tarafından atandıkları standart fonlarda kaldıkları izleniyor. OKS standart fonların içeriğinde asgari %50 oranında Türk Lirası cinsinden kamu borçlanma araçları, kira sertifikaları, gelir ortaklığı senetleri, asgari %10 oranında hisse senedi, asgari %10 oranında girişim sermayesi yatırım fonu, gayrımenkul yatırım fonu, bulunuyor. Portföyün geri kalan %30’na da kamu borçlanma araçları, repo, hisse senedi, kıymetli madenler, mevduat/katılma hesabı, VDMK ve yatırım fonları alınabiliyor. Bu yüzde %30’luk kısmı nasıl değerlendireceği portföy yöneticisinin tercihinde. Kendi içinde çeşitlendirilmiş bir portföy olan OKS Standart fonların yanına katılımcının risk algısına uygun olarak başlangıç fonları ve değişken fonlar alınarak bir portföy oluşturulabilir.

OKS’deki fonların getirileri BİST-KYD 1 aylık mevduat/katılma hesabı endeksiyle kıyaslanıyor. Muhafazakar/Temkinli fonun eşik değeri; BİST-KYD 1 aylık mevduat/katılma hesabı endeksinin bir puan üzerindeyken, Standart ve Dengeli fonlar 1,5 puan, Atak/Dinamik/Büyüme Fonlarında 2 puan ve Agresif fonlarda 3 puan üzerinde.

*22 Ocak 2022 Cumartesi ve 31727 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Kanunu’nda yapılan değişiklik ile devlet katkısı %25’ten %30 çıkarıldı.

Leave a comment

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.