YAŞ ALALIM, YAŞLANMAYALIM — Zeynep Candan Aktaş

Apr 2

Apr 2 YAŞ ALALIM, YAŞLANMAYALIM

TÜİK’in yaşlılarla ilgili 2018 bülteni çıktı. Hala gençlerimizle ve gençliğimizle övünebiliriz. Ancak işin bir de yaşlılar ve giderek yaşlanmakta olan nüfus kısmı var. Ülkemizde yaşlı nüfus olarak tabir edilen 65 yaş üzeri nüfus, son beş yılda %16 artış gösterdi. Seksen iki milyonluk nüfusumuzun yedi milyonu yaşlı olarak tanımlanıyor. Toplam nüfus içinde yaşlıların (65 yaş +) oranının en yüksek olduğu ülkeler Monako (%33), Japonya (%28) başta olmak üzere, İtalya (%24) ve Almanya (%22) diye devam ediyor. Ülkemiz henüz Japonya ve Avrupa ülkeleri kadar yaşlı değil. Hatta ortanca yaş açısından Avrupa’nın en genç ülkelerinden sayılabilir. Ancak yaşlıların toplam nüfus içindeki oranı bizde de yaklaşık %9’a yükseldi. Bu ne demek? Toplumun hemen hemen her 10 kişisinden birinin 65 yaşın üzerinde olması demek. Çalışan, üreten nüfusun toplam içindeki payının giderek azalması demek. Kamu sosyal güvenlik sistemleri için daha az prim geliri, daha çok emekli maaşı ve sağlık gideri; devlet için daha az vergi, daha çok harcama demek.

ÜLKEMİZDE YAŞLI NÜFUS

Yaşlı nüfusun geliri açısından bakıldığında, yoksul olarak tabir edilen kadınların oranı erkeklerden daha fazla. Çünkü çalışma yaşındaki kadınların sadece üçte biri iş hayatında. Bu kadınlar yaşlandığında eşleri veya çocuklarının bakımına muhtaç kalıyor. Kendilerine ait bir gelirleri veya birikimleri olmuyor. Yaşlı kadınların gelirlerinin kaynağı araştırıldığında çoğunlukla eşlerinden kalan ‘emekli maaşları’ ve ‘yaşlılık aylığı’ karşımıza çıkıyor.

Ülkemizde mevcut durumda toplam nüfusta kadın nüfusu erkek nüfusundan daha az. Ancak ilerleyen yaşlarda kadınların sayısı, erkek sayısının önüne geçiyor. Yaşlılar arasında kadınların oranı %56 iken, erkeklerin oranı %44’e düşüyor. Bunun nedeni erkeklerin ortalama yaşam süresinin kadınlardan daha az olması. Kadınların, doğuşta beklenen yaşam süresine göre erkeklerden yaklaşık 5,5 yıl daha uzun yaşayacağı öngörülüyor. Bu da ilerleyen yaşlarda kadınların dul kalmasına, yalnız kalmasına neden oluyor. Yaşlı nüfus içindeki kadınların yaklaşık yarısı eşini kaybetmiş durumda. Erkekler ömrünün sonuna kadar eşleri tarafından bakım olanağına sahip iken, kadınlar ilerleyen yaşlarda yalnızlığa mahkum oluyor.

EKONOMİDE YAŞLANMA ETKİLERİ

Yaşlanma olgusu en başta sosyal güvenlik sistemleri üzerinde baskı olarak hissedilirken, yaşlanma ile birlikte azalan tüketim ekonomileri olumsuz etkiliyor. Tüketim demek, başka birinin geliri, ekonominin üretmesi, büyümesi demek. İç tüketimi zayıf olan ekonomiler Japonya gibi yerinde saymaya başlıyor. Ancak tüketimini dış borçla finanse eden ülkeler de, uluslararası piyasalardaki kur ve faiz dalgalanmalarına açık hale geliyor. Atalarımız, ‘Ayağını yorganına göre uzat’ derken, galiba tüketimini iç kaynaklarla finanse et, borç alma demek istemiş.

Dünya nüfusu yaşlanmaya devam ederken, henüz ekonomilerde onların taleplerine cevap verecek bir dönüşüm yaşanmadı. Yaşlanan nüfusun en önemli talebi sağlık ve bakım alanında. Tabi ki bu talepler kamu zorunlu sosyal güvenlik sistemlerinin daha çok harcamayla karşılaşmasına neden oluyor. Yaşlı bağımlılık oranının yükselmesi, çalışan başına daha çok yaşlı düştüğünü gösteriyor. Bu da elde edilen prim gelirlerinin, sistemin giderlerini karşılamaktan uzaklaşmasına neden oluyor. Kamu, zorunlu sosyal güvenlik sistemlerini bütçeden finanse etmek zorunda kalıyor. Giderek kan kaybeden kamu sosyal güvenlik sistemlerini desteklemek üzere devreye alınan bireysel emeklilik sistemleri birçok ülkede kamu zorunlu sosyal güvenlik sistemlerinin yerine geçecek şekilde kurgulanmış. Ancak bizdeki uygulama kamu sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı şeklinde geliştirilmiş. Halen de geliştirilmeye devam ediyor.

Yaşlanma olgusu sadece ülkemizde değil, dünyada da ekonomiyi, sosyal politikaları etkilemeye başladı. Dünyada giderek yaşlanan nüfus nedeniyle, yaşlılara özel üretimler, yaşlılara özel tasarım ve mimari yapılar, yaşlılara özel hizmetler ekonominin akışında etkili olacak. Henüz gençler arasında bir meslek olarak görülmeyen yaşlı bakım hizmetleri kendi içinde uzmanlık alanlarına ayrılacak. Yaş ve yaşlılık bir taraftan ekonomilere bir yük olarak görünürken, diğer taraftan yeniliğe ve geliştirilmeye fırsat vermesi yönüyle, çıkış yolu sunabilir.

Leave a comment

Zeynep Candan Aktaş

Bireysel emeklilik, benim için çalışma hayatı boyunca farkında olmadan temellerini attığım, sistem uygulanmaya başlayınca, tam da bu temellerin üstüne oturan bir yapı. Amacım ne sistemi yermek ne de övmek. Ama şunu biliyorum: Bizim gibi ülkeler dünyanın para bolluğuna boğulduğu geçtiğimiz 15-20 yılı yatırım yerine, tüketerek geçirdi. Borcu olmayanlar neredeyse parmakla gösterilir oldu. Önümüzdeki dönem bu borçların ödenme zamanı gelecek. Ancak biz halk olarak tasarruf yapmıyoruz, yapamıyoruz. Bunun nedenleri farklı olsa da gerçek şu ki, artık biriktirmek zorundayız. Bu bireysel emeklilik yoluyla olur, şahsi yatırımlarla olur, altın alarak olur, bankada mevduat yoluyla olur, dövizle olur… Herkesin kendi tercihi. Ben burada bireysel emeklilik sistemi içindekilerin sistemi tanımasını, sistemden nasıl daha fazla verim alabileceğinin yollarını, katılımcının lehine ve aleyhine olabilecek gelişmeleri yazmak, duyurmak istiyorum. Bu arada katılımcılar da sistemle ilgili düşüncelerini, sistemden beklentilerini, kendileri için olumlu ve olumsuz yönleri, merak ettikleri soruları yazarlarsa, bunları tartışırız, elimizden geldiğince sorulara cevap veririz ve en önemlisi belki ilgililere, yetkililere sesinizi duyurabiliriz.

Teknik analiz ise daha Türkiye’de teknik analizin ‘T’si ortalarda yok iken, kareli defter yapraklarını birbirine ekleyerek oluşturduğum grafiklerle başladı. 1990’dan beri fiyatların hareketini merak ediyorum ve anlamaya çalışıyorum. Bunun için okuyor, araştırıyor ve bildiklerimi piyasada test ediyorum. Kazandığım da oluyor, kaybettiğim de. Ancak artık şunu net olarak biliyorum, piyasalarda kazanmanın tek yolu kendinizi tanımak ve kendi kapasitenizde riskler alabilmektir. Kapasitenizi aşan risk sizi uyutmaz, kapasitenizin altındaki risk de kazandırmaz. Bu dengeyi kurabilir, üstüne de teknik analiz yöntemlerini uygulayarak alım-satım zamanlarını ve fiyatlarını öngörebilirseniz, kazanmamanız için bir sebep kalmaz.

Yaklaşık 20 yıldır ekonomi dergilerinde, gazetelerde piyasaya ilişkin öngörüler, gerçekleşmeler, teknik analiz grafikleri üzerinden yorumlar yazıyorum. Bunlar arasında Trend Dergisi, Yeni Yüzyıl, Radikal, Ekonomik Bülten, Tekborsa, Gazete Vatan, Milliyet, gibi birçok dergi ve gazete var. Halen bireysel emeklilik ile ilgili yazılarım Para Dergisinde, Teknik analiz ile ilgili yazılarım Ekonomist dergisinde yer alıyor.

Ayrıca teknik analiz ve bireysel emeklilik alanında gerek sınıf içi gerek internet üzerinden eğitimler veriyorum. www.borfin.com.tr adresinde başlangıç düzeyinde teknik analiz eğitimim ve bireysel emeklilik eğitimlerim mevcuttur.