KAÇINABİLDİKLERİMİZ, KAÇINAMADIKLARIMIZ
Bireysel emeklilik sisteminde gelirleri azaltıcı, katılımcı tatminini olumsuz etkileyen unsurlardan birisi kesintiler konusudur. Kesintilerin bazıları oransal hesaplanırken, bazıları matbudur. Giriş aidatı ise bir tarafıyla oransal, bir tarafıyla da matbu bir kesintidir. Oransaldır, aylık brüt asgari ücretin %8,5’u olarak hesaplanır. Matbudur, sisteme giren katılımcıların birikim tutarına veya katkı payı miktarına bakılmaksızın alınır. Alınmamasının çaresi var mı, giriş aidatını ödemekten kaçınabilir miyiz? O da mümkün. Bu çalışmamızda katılımcıların kesintilerin hangilerinden kaçınabildiğini, hangilerinden kaçınamadığını anlatalım. Daha düşük oranda kesinti ödemek veya hiç kesinti ödememek mümkün mü, yolları, yöntemleri nedir, sorularına cevap arayalım.
KAÇINABİLDİĞİMİZ KESİNTİLER
Kaçınabildiğimiz kesintilerin başında Giriş Aidatı, Yönetim Gider Kesintisi ve Ara Verme Kesintisi geliyor. Bunları ne için ödüyoruz, gelin bakalım.
Giriş Aidatı: Yönetmelikte, sisteme ilk defa girişte veya farklı bir bireysel emeklilik şirketinden sözleşme imzalandığında, katılımcılardan aylık brüt asgari ücretin %8,5’uğuna endekslenmiş giriş aidatı kesintisi yapılabileceği belirtiliyor. Bireysel emeklilik şirketleri bu tutarın belli bir kısmını peşin, kalanını ertelenmiş giriş aidatı olarak ayrı hesaplarda takip ediyor.
Yönetim gider kesintisi: Bazı bireysel emeklilik şirketleri katkı payı üzerinden, bazı şirketler ise birikimler üzerinden yönetim gider kesintisi alıyor. Katılımcının ödemeye ara vermesi halinde, bireysel emeklilik şirketi katılımcının birikimlerinden ara verme kesintisi alabiliyor. Ayrıca katılımcı bir yıldan fazla bir süre ödemeye ara vermiş ise, bireysel emeklilik şirketi tarafından Emeklilik Gözetim Merkezi’ne yapılan sabit ödemeler katılımcının birikiminden indirilebiliyor.
KESİNTİLERİN ÜST SINIRI
Giderler açısından 2016 yılı bir nirengi noktası. 2016 yılından önce sisteme girenler için ertelenmiş giriş aidatı ve yönetim gider kesintileri (brüt asgari ücretin %8,5’u ile sınırlı olmak şartıyla) sistemden ayrılana kadar onları takip edecek. 2016 yılından sonra sisteme girenler, sistemde ilk beş yıl (brüt asgari ücretin %8,5’u ile sınırlı olmak şartıyla) giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi ödeyecek. Sistemde beş yılını tamamlayarak altıncı yıla başlayanların, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi için katılımcının kendi hesabındaki devlet katkılarının tutarına bakılacak. 6.yıldan itibaren katılımcıdan yapılabilecek toplam kesinti tutarı (sözleşme başlangıcından itibaren) hesabındaki devlet katkısının %60’ını geçemeyecek. Yedinci yıl devlet katkısı tutarının %70’i, sekizinci yıl %80’i, dokuzuncu yıl %90’ı ve onuncu yıl ile sonrasında hesaptaki devlet katkısının %100’ünden fazla giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi yapılamayacak.
KAÇINMA YOLLARI
Çalışanlar OKS’de giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi ödemiyor. Gönüllü BES tarafında ise sisteme yatırılan katkı payları belli tutarların üzerine çıktığı zaman, giriş aidatıyla birlikte yönetim gider kesintilerinden kaçınmak mümkün hale geliyor. 10 bin lira başlangıç kapitali ve aylık bin lira ve üstü katkı payı ödeme kapasiteniz var ise;
-Emeklilik şirketinizin sunduğu planlar arasında, giriş aidatı ve yönetim gider kesintisi ödemeyeceğiniz emeklilik planları bulabilirsiniz. Bu tür bir plan ile sisteme dahil olduğunuzda; sistemden erken ayrılmaz iseniz, peşin veya ertelenmiş giriş aidatı ödemezsiniz. Katkı payı ve birikimleriniz üzerinden yönetim gider kesintisi yapılmaz.
-Sözleşmedeki ilk beş yılınızda ara verme hakkınızı kullanmazsanız, ara verme kesintisi ve bir yılı aşan ara vermelerde Emeklilik Gözetim Merkezine ödenen sabit giderleri ödemek zorunda kalmazsınız.
-Sistemdeki birikiminiz büyüdükçe, bireysel emeklilik şirketlerinin gider alınmayan planlarına geçiş yapabilirsiniz. Yılda dört kez plan değişikliği hakkınız var.
-Sistemde beş yılı tamamladığınızda, giriş aidatı ve yönetim gider kesintilerini ödemezsiniz.
KAÇINAMADIĞIMIZ KESİNTİLER
Emeklilik planları giderler ve katkı paylarıyla birbirinden ayrıştırılıyor. Yukarıdaki giderler gözle görülen, katılımcıların hesaplarına yansımalarını izleyebildiği giderlerdir. Bir de katılımcıların gözlemleyemediği, hesabına yansımayan giderler var. Bunlar fon yönetimi için porföy yönetim şirketine ödenenler dahil olmak üzere, fonun faaliyete geçmesi ve faaliyetlerinin sürdürülmesi için yapılan (kurul kayda alma ücretleri, tescil ve ilan giderleri, saklama ücretleri, aracı kurum komisyonları, varsa vergi ödemeleri, bağımsız denetim giderleri, vb) giderlerdir. Bu giderler fonun portföyünden indirildiğinden ve zamana yayılı olarak alındığından, OKS çalışanları ve BES katılımcıları bu gider kesintilerinden haberdar olmaz. Bu kesintiler fonun toplam portföy tutarı üzerinden alınır. Dolayısıyla fonun portföyü büyüdükçe ödenen fon toplam giderleri de artar.
KESİNTİ İADESİ
2021 yılından itibaren, fonların portföyü üzerinden alnına Fon Toplam Gider Kesintileri altıncı yıldan sonra, her yıl %2,5 oranında artarak iade edilmeye başlayacak. 15. yıldan itibaren kesinti iadesi oranı %25’e ulaşıyor. Daha sonraki yıllarda Fon Toplam Gider Kesintisi iadesi oranı %25 oranında sabitlenecek. Kesintinin hesaplama tarihi itibariyle, birikimin yüzde 1,1’nin altında kalan kesinti tutarları için iade uygulanmaz.
22-28 Eylül 2019 haftasında Para Dergisinde yayınlanmıştır.
