BES’İN HAKKINI BES’E VERMELİ

Bireysel emeklilik sistemi başlayalı 15 yıl oldu. Katılımcıların bir kısmı satış danışmanlarına ders verecek kadar olaya hakim iken, bir kısmı katkı payı ödüyor ama, BES üzerine hiç düşünmemiş. Sistemden, haklarından bi haber. Özellikle cayma konusunda kafalar karışık, hala BES’in uzun vadeli bir yatırım olduğunu, erken çıkışta ertelenmiş giriş aidatı ödemek zorunda kalacaklarını anlatamamışız veya anlatmamışız. Öyle olunca ne oluyor? Bilinçsizce sisteme girenler sistemden çıkmak istediğinde problem yaşıyor. Bunu gören bilinçli, sistemden fayda sağlayacak katılımcı da uzak duruyor. Gelin bir kez daha BES katılımcılarının sistemdeki hakları neler, üzerinden geçelim.

Dene, beğenmiyorsan iki ay içinde çık.

Katılımcının sisteme girişteki ilk iki ayı sistemi deneme, test etme süresi. Bu iki aylık sürenin içinde herhangi bir zaman, katılımcı sistemden hiçbir hak kaybı olmadan çıkma özgürlüğüne sahip. Yani gönüllü BES katılımcıları cayma süresi içinde sistemden çıkarlar ise, sisteme girişte ödemiş oldukları giriş aidatı ve kesintileri birikimleriyle birlikte geri alabilirler. Otomatik katılım kapsamındaki çalışan da iki aylık süre içinde sistemden ayrılmak isterse, sistemdeki birikimini geri alabilir. Peki, katılımcılar ve çalışanlar ‘cayma süresi’ geçtikten sonra sistemden çıkamazlar mı? Tabi ki çalışan da katılımcı da istediği herhangi bir zamanda sistemden çıkabilir. Cayma hakkı, katılımcı ve çalışanın bu dönemde hak kaybına uğramamasını, sisteme girişte ödenen giriş aidatı gibi giderleri geri alabilmesini sağlıyor.

Devlet %25* destek veriyor.

Bireysel emeklilik sistemine giren bütün katılımcı ve çalışanlar, devletin sisteme verdiği teşviklerden faydalanır. Gönüllü bireysel emeklilik katılımcıları ve OKS çalışanları mevzuatın belirlediği sürelerde sistemde kalarak %25* devlet katkısını ve vergi indirimlerini hak ederler. OKS çalışanları iki aylık deneme süresinde, caymazlar ise bin lira başlangıç devlet katkısı daha hak ederken, ayrıca emeklilikte birikimlerini en az 10 yıllık ‘yıllık gelir sigortasına’ aktarmaları karşılığında birikimlerinin %5’i kadar daha ek devlet katkısından faydalanır.

Fonlarını yatırım enstrümanı olarak kullan.

Çalışan plan tercihi yapamaz iken, katılımcı giderlerine ve plan dahilinde sunulan fonlara bakarak, yılda 4 kez plan değişikliği yapabilir. Yani birikimi arttıkça giderleri azalan planlara geçebilir. Katılımcı ve çalışan sisteme girerken birikimlerinin hangi fonlarda değerleneceğinin tercihini de yapıyor. Hem katılımcıların hem de çalışanların yılda 6 kez fon dağılımını değiştirme hakları var. Çalışan veya katılımcı eğer fon dağılım değişikliği yapmak istiyorsa kendisine sunulan ‘risk profil anketi’ni cevaplar. Ancak anket sonucunda önerilen fonlara yatırım yapıp-yapmamak kendi tercihi. İsterse kendisine önerilen fonlara yatırım yapar, isterse kendi tercih ettiklerine. Burada önemli olan katılımcı veya çalışanın fonlarını bir yatırım enstrümanı olarak görebilmesi ve kullanabilmesidir.

Bütçe tutmadı mı, ödemeye ara ver.

Bireysel emeklilik sistemi uzun süre devam eden bir sistem. Zaman zaman evdeki hesap çarşıya uymayabilir. Katkı payı ödemelerinde sorunlar yaşanabilir. İşte ödemeye ara verme hakkı tam da böylesi zamanlar için kurtarıcı. Katılımcı veya çalışan istediği zaman ödemeye ara verebilir. Burada sadece çalışanın önceden bireysel emeklilik şirketine bildirimde bulunması gerekiyor. Çalışan 3 aylık sürelerle ödemeye ara verebilir ve her üç ayın sonunda bildirimde bulunarak yeni bir üç aylık ara verme süresini başlatabilir.

BES şirketinden memnun değil misin, birikimlerini aktar.

Katılımcılar, uygulamalarından memnun olmadıkları bireysel emeklilik şirketindeki birikimlerinin tamamını alarak başka bir emeklilik şirketine geçebilir. Bu hakkı kullanabilmek için bireysel emeklilik sistemine ilk girişte iki yıl aynı bireysel emeklilik şirketiyle çalışmak zorundadır. Aktarım hakkının kullanılmasından sonra başka bir şirkete geçebilmek için de en az bir yıl mevcut şirkette kalmak gerekir. Çalışanlar açısından aktarım hakkı ancak işveren aracılığı ile veya iş değiştirme aşamasında mümkün olabilir. Aksi halde çalışan kendi başına aktarım hakkını kullanmaya karar veremez.

BES, birikimlerini haciz ve rehinden korur.

Bireysel emeklilik sisteminde birikim yapan katılımcıların ve çalışanların tasarrufları, koruma altındadır. Korunacak tutarın bulunması için katılımcı veya çalışanın sistemde geçirdiği süre ile o dönem geçerli brüt asgari ücret çarpılır. Bulunacak olan miktar katılımcıların  (nafaka alacakları hariç olmak üzere) haciz ve rehinden muaf olan birikiminin toplamını verir.

10 yıl ve 56 yaşı tamamla, emekli ol.

Katılımcılar ve çalışanlar sistemde en az 10 yıl, çalışanlar en az 11 yıl kalarak 56 yaşını tamamladıklarında, emeklilik hakkına sahip olur. Emeklilik hakkını kullanacak olan katılımcı ve çalışan, sistemdeki birikimleriyle birlikte devlet katkılarının da tamamını almaya hak kazanır. Emeklilikte hem kendi birikiminin hem de devlet katkısının getirileri üzerinden sadece %5 stopaj kesintisi yapılır.

*22 Ocak 2022 tarihli 31727 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan BES Kanununun’da yapılan değişiklik ile devlet katkısı %30’a çıkarıldı.