FİLLER CAN DERDİNDE

İçinde bulunduğumuz çağ, makine çağı. Başından sonuna bu çağı şöyle aşamalara bölebiliriz:

Birinci aşama buharlı makinanın bulunuşu. Sanayi devriminin James Watt’ın 1700’lerin sonlarında buhar makinesini bulmasıyla başladığı kabul ediliyor. Böylece madenlerde biriken su daha kolay dışarı atılmış, gemiler daha uzun yola çıkabilmiştir.

İkinci aşama elektrikli motorların üretimde kullanılmaya başlamasıdır. Böylece buharlı makinaların yapabildiğinden çok daha fazlası elektrikli makinalarla yapılmaya başlanmış, seri üretimler mümkün hale gelmiştir.

Üçüncü aşamayı ise bilgisayar çağı olarak adlandırabiliriz. Bilgisayarlar sayesinde bilginin elde edilmesi kolaylaşmış, maliyeti düşmüş, herkesin kullanımına açık hale gelmiştir. Bunun üretime yansıması, çok daha ucuz maliyetlerle, üretimin başından sonuna otomatik hale gelmesidir.

Yukarıdaki aşamaları ancak 1900’lü yıllardan beri veriye sahip olan Dow Jones endeksinden takip edebiliyoruz. Grafik üzerinde 1929’a kadar devam eden süreç birinci aşama olarak kabul edilebilir. 1970’lere kadar devam eden süreç ikinci aşama ve bugün devam eden süreç üçüncü aşamadır.

Sanayileşme artık başka bir üretim şekline doğru evrimleşmeye başladı. Sanayi 4.0 ile bu ifade ediliyor. Bunun piyasalara yansıması ise uzun süren bir düzeltme olarak izlenebilir. Ama bu düzeltme öncekilerden ya süre olarak daha uzun ya da fiyat aralığı olarak daha derin olacaktır.

Burada izlediğimiz aşırı volatilite, piyasaların artık sona yaklaştığını gösteriyor. Sıkıntılar günü kurtaracak önlemlerle öteleniyor. Ancak geciktirilen her gün aslında daha ağır bedellerin ödenmesine neden olacak. Aynen kanser olan hastanın kemoterapi almayıp, aspirinle tedavisi ve sonunda ameliyata mecbur kalması gibi.

Buradan hemen kriz çıkacağı gibi bir yargı da çıkabilir. Yaklaşık 150-200 yıllık bir trendden söz ediyoruz. Bu kadar uzun süren bir trend bir günde, bir ayda, bir yılda tersine dönemez. Fiyatların önce zirvelerde can çekişmesi, ıkınıp-sıkınması, zıplaması ve aynen dün ve önceki gün yaşadığımız gibi (TCMB’den beklenen faiz kararı gelmeyince sert satış, arkasından ABD’li rahip Brunson’un ev hapsine alınmasıyla önceki fiyat seviyesine zıplaması gibi) aşırı volatil günler yaşaması gerek.

Filleri züccaciye dükkanına sokmak uzun yıllar aldı. Şimdi çıkartmak istiyoruz ama hiç kimse fillerin dükkanı dağıtmadan çıkacağını beklemesin. Filler can derdinde. Görüntüde filler suçlu. Asıl suçlu olan, kamuoyunda görünmeyen ise filleri züccaciye dükkanına sokan nedenler.